اورانیوم، میدان تازه تقابل نیامی و پاریس
بازتعریف کنترل بر منابع طبیعی در نیجر به یکی از مهمترین مؤلفههای سیاست داخلی و خارجی این کشور تبدیل شده است. تأکید بر حاکمیت ملی در بخش اورانیوم، فراتر از یک اختلاف اقتصادی، بیانگر تغییری راهبردی در رویکرد نیامی نسبت به شرکای سنتی خود است. این تحول میتواند توازن روابط نیجر با قدرتهای خارجی و آینده بهرهبرداری از منابع استراتژیک این کشور را بهطور بنیادین دگرگون کند.
در پایان دسامبر ۲۰۲۵، دولت نیجر مجدداً اعلام کرد که تمایل دارد کنترل کامل منابع اورانیوم خود را در دست داشته باشد و این موضع را بهوضوح در برابر فرانسه و شرکت بزرگ فرانسوی اورانو اعلام کرد. این اعلامیه از سوی مقامات نیجریهای، از جمله وزیران معادن و دادگستری، در ۲۷ دسامبر صورت گرفت و نشاندهندهی تشدید تنشهای سیاسی و اقتصادی بین نیامِی و پاریس است، تنشهایی که سالها است در جریان بوده و در سالهای اخیر با تحولات سیاسی داخلی نیجر تشدید شده است.
اوضاع اورانیوم در نیجر در پسزمینهی یک کشمکش بزرگتر قرار دارد؛ کشمکشی که با روی کار آمدن حکومت نظامی در نیجر پس از کودتای ژوئیه ۲۰۲۳ شدت گرفته است. حکومت جدید بر این باور است که مدیریت منابع طبیعی — بهویژه اورانیوم که یکی از مهمترین منابع صادراتی کشور است — باید کاملاً تحت کنترل دولت قرار گیرد و این کشور باید آزادانه تصمیم بگیرد که با چه شرکایی و تحت چه شرایطی به تجارت این منابع بپردازد.
در جریان همین روند، نیجر در ماه ژوئن سال ۲۰۲۵ اقدام به ملیسازی بزرگترین معدن اورانیوم کشور، شرکت «سومِر» (SOMAÏR)، کرد؛ معدنی که پیش از آن تحت مدیریت و مالکیت اکثریت سهام گروه اورانو، شرکت بزرگ فرانسوی فعال در بخش سوخت هستهای، قرار داشت. این اقدام نمادی از تلاش نیجر برای بازپسگیری کنترل بر منابعش بود و نشان داد که این کشور خواهان پایان دادن به روابط سنتی اقتصادی با پاریس است.
مقامات نیجریهای تأکید کردهاند که از دید آنها اورانو و نمایندگان آن رفتارهایی انجام دادهاند که ناقض قوانین و اصول مدیریت منابع ملی تلقی میشود و نیجر نخواهد گذاشت شرکتهای خارجی بدون رعایت قوانین ملی و منافع جمعی به بهرهبرداری از منابع استراتژیک ادامه دهند. این بیانیهای روشن در تأکید بر حاکمیت کامل نیجر بر ذخایر اورانیوم بود، موضوعی که بازتابدهندهی تغییرات عمیق در نحوهی تعامل این کشور با شرکتهای خارجی است.
در کنار این تحولات، اختلاف با اورانو به مرحلههای حقوقی نیز کشیده شده است. شرکت فرانسوی در مواردی خواستار بازگرداندن حقوق خود و پرداخت غرامت شده و در برخی موارد پروندههایی را در مجامع بینالمللی طرح کرده است. اینجا نیز نیجر بر ضرورت احترام به قوانین بینالمللی در چارچوب منافع ملی تأکید دارد.
این تحولات در حالی رخ میدهد که نیجر با چالشهای امنیتی، اقتصادی و دیپلماتیک گستردهای روبهرو است و تلاش میکند با بازتعریف روابط خود با قدرتهای خارجی و شرکتهای بزرگ، استقلال و منافع خود را در عرصههای داخلی و جهانی بهتر تأمین کند.
