آیا گفتوگوی پاریس و مسکو میتواند گره بحران اوکراین را بگشاید؟
در شرایطی که جنگ اوکراین وارد مرحلهای فرسایشی و پرهزینه شده، نشانههایی از تحرک دیپلماتیک میان روسیه و فرانسه بار دیگر نگاهها را به امکان گفتوگو معطوف کرده است. استقبال پاریس از تمایل مسکو برای مذاکره، بیش از آنکه نشانهای از توافق قریبالوقوع باشد، بازتابی از تلاش اروپا برای بازتعریف نقش خود در معادلات امنیتی قاره است. این تحول میتواند فرصتی محدود اما معنادار برای کاهش تنشها فراهم کند، هرچند مسیر پیشرو همچنان با بیاعتمادی، اختلاف منافع و محاسبات ژئوپلیتیکی پیچیده همراه است.
اعلام آمادگی روسیه برای گفتوگو با امانوئل ماکرون و واکنش مثبت ریاستجمهوری فرانسه به این موضوع، بار دیگر دیپلماسی را در کانون توجه بحران اوکراین قرار داده است. در حالی که جنگ بیش از سه سال است اروپا را با پیامدهای امنیتی، اقتصادی و انسانی گستردهای روبهرو کرده، هر نشانهای از تمایل به مذاکره، حتی در سطح اعلامی، اهمیت نمادین و سیاسی ویژهای مییابد. پاریس این موضع مسکو را «مثبت» ارزیابی کرده و اعلام کرده است که بررسی راههای عملی برای برقراری تماس در دستور کار قرار دارد؛ موضعی که نشان میدهد فرانسه همچنان گفتوگو را بخشی جداییناپذیر از راهبرد خود میداند.
فرانسه از آغاز جنگ تلاش کرده است میان حمایت از اوکراین و باز نگه داشتن کانالهای ارتباطی با کرملین تعادل برقرار کند. امانوئل ماکرون بارها تأکید کرده که صلح پایدار بدون گفتوگو امکانپذیر نیست، حتی اگر این گفتوگو دشوار و پرهزینه باشد. از این منظر، استقبال پاریس از پیام مسکو را میتوان تلاشی برای حفظ نقش اروپا بهعنوان بازیگری فعال در روندهای سیاسی جنگ دانست؛ نقشی که در سالهای اخیر تا حد زیادی تحتالشعاع ابتکار عملهای ایالات متحده قرار گرفته است.
در سوی دیگر، اعلام آمادگی روسیه برای مذاکره با رئیسجمهور فرانسه نیز واجد پیامهای چندلایه است. مسکو با این اقدام میتواند خود را طرفدار راهحل سیاسی نشان دهد و بخشی از فشارهای دیپلماتیک بینالمللی را کاهش دهد، بیآنکه لزوماً از مواضع راهبردی خود عقبنشینی کرده باشد. تجربه مذاکرات گذشته نشان داده که کرملین اغلب از گفتوگو بهعنوان ابزاری تاکتیکی استفاده میکند؛ ابزاری که همزمان میتواند زمان بخرد، شکافهایی در جبهه غرب ایجاد کند و تصویر انعطافپذیرتری از سیاست خارجی روسیه ارائه دهد.
با این حال، واقعیت میدانی و سیاسی جنگ اوکراین موانع جدی بر سر هرگونه پیشرفت دیپلماتیک ایجاد کرده است. اختلاف بنیادین بر سر تمامیت ارضی اوکراین، بیاعتمادی عمیق میان طرفین و حساسیت شدید کییف نسبت به هر مذاکرهای که بدون مشارکت مستقیم آن انجام شود، از جمله چالشهایی هستند که گفتوگوهای احتمالی پاریس و مسکو با آن روبهرو خواهند بود. فرانسه نیز بهصراحت اعلام کرده که هر تماسی باید شفاف و در هماهنگی با اوکراین و شرکای اروپایی صورت گیرد؛ شرطی که دامنه مانور دیپلماتیک را محدود میکند.
در مجموع، تمایل اعلامشده روسیه برای گفتوگو با فرانسه را نمیتوان بهعنوان نقطه عطفی قطعی در مسیر پایان جنگ تلقی کرد، اما این تحول نشان میدهد که حتی در اوج تقابل، دیپلماسی هنوز بهطور کامل از دستور کار خارج نشده است. آینده این مسیر بیش از هر چیز به میزان اراده سیاسی طرفین، جایگاه اوکراین در مذاکرات و توان اروپا برای ایفای نقشی مستقل و مؤثر بستگی دارد. در غیاب این عوامل، گفتوگوها ممکن است صرفاً به ژستی سیاسی محدود شود، اما در صورت مدیریت هوشمندانه، میتواند روزنهای هرچند کوچک برای کاهش تنش و حرکت بهسوی راهحلی پایدارتر باشد.
