گارون در بحران: رودخانهای وابسته به باران و سدها
گرمایش زمین و کمبود برف، جریان گارون را وابسته به رهاسازیهای مصنوعی کرده و چالشهای زیستمحیطی، کشاورزی و اقتصادی را تشدید نموده است.
رود گارون، یکی از شریانهای حیاتی جنوب غربی فرانسه، امروز بیش از هر زمان دیگری به آینهای از بحران اقلیمی بدل شده است. در گذشته، ذوب تدریجی برفهای پیرنه در طول تابستان، جریان رود را تغذیه میکرد و تعادلی طبیعی ایجاد مینمود. اما اکنون با کاهش چشمگیر بارش برف و ذوب زودهنگام آن، جریان گارون وابسته به بارندگیهای پراکنده و کوتاهمدت شده است. به همین دلیل، برای جلوگیری از خشکیدن بستر رود، مقامات محلی و نهادهای مدیریت آب ناچارند با رهاسازی آب از سدهای برقآبی، جریان مصنوعی ایجاد کنند. این روند که از اوایل دههی ۱۹۹۰ آغاز شده بود، در سالهای اخیر شدت گرفته است؛ چنانکه تابستان گذشته نزدیک به ۴۰ درصد آب عبوری از شهر تولوز حاصل رهاسازیهای مصنوعی بود.
پژوهشگران هشدار میدهند که آیندهای دشوار در پیش است. بر اساس برآوردهای انستیتوی ملی پژوهش در حوزهی کشاورزی و محیطزیست (Inrae)، جریان رودخانه در میانهی قرن میتواند تا یکسوم کاهش یابد. این کاهش، نه تنها زیستبوم منطقه بلکه تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت را نیز تهدید خواهد کرد. هرچند ظرفیت ذخایر آبی از ۵۰ میلیون متر مکعب در سال ۲۰۱۹ به ۷۲.۵ میلیون متر مکعب در ۲۰۲۵ افزایش یافته، اما استفادهی فزاینده از این ذخایر برای پشتیبانی از جریان تابستانی به معنای کاهش توان تولید برق در زمستان است؛ معضلی که شرکت برق فرانسه (EDF) نیز بر آن تأکید دارد.
برای جبران کمبود، طرحهای نوینی در حال اجراست: از بهرهبرداری از سدهای کشاورزی مانند دریاچهی «بور» تا استفادهی آزمایشی از آبخوانهای آبرفتی در نزدیکی کازر. با این حال، فعالان محیطزیست این راهکارها را «وصلهپینه» میدانند و بر این باورند که مدیریت پایدار منابع آبی تنها با کاهش برداشتها، بهویژه در بخش کشاورزی، امکانپذیر است. بر اساس آمارها، حدود نیمی از برداشتهای تابستانی رودخانه صرف آبیاری میشود، در حالی که آب شرب و صنعت سهم کمتری دارند.
در این میان، کشاورزان نیز نگرانیهای خود را دارند. برای بسیاری از آنان، کشت محصولات پرآببری چون ذرت، نه انتخابی آزاد بلکه ضرورتی اقتصادی است. بسیاری از کشاورزان منطقه میگویند که اگر آبیاری نکنیم، مزرعهمان از بین میرود. در مقابل، نهادهای مسئول پیشنهاد کشت محصولات مقاومتر و کمآببر، مانند انار، را مطرح کردهاند. اما تغییر الگوهای کشاورزی نیازمند زمان، سرمایهگذاری و تضمین بازار است.
پیامدهای زیستمحیطی کاهش جریان نیز آشکار است. دمای بالای آب، که در تابستان بیش از ۱۷ روز متوالی از ۲۵ درجه عبور کرده، زیست بسیاری از گونههای ماهی مانند آزادماهیان را به خطر انداخته است. افت سطح آب همچنین غلظت آلایندهها را افزایش میدهد و کیفیت آب شرب را تهدید میکند. کارشناسان ادارهی تنوع زیستی فرانسه تأکید میکنند که حفظ حداقل جریان رودخانه برای بقای اکوسیستم و تأمین نیازهای انسانی ضروری است.
چالشها به همینجا ختم نمیشود. کاهش جریان گارون نهتنها امنیت زیستمحیطی بلکه آیندهی اقتصادی منطقه را نیز محدود میسازد. برخی صنایع پرآببر ممکن است دیگر قادر به استقرار در این مناطق نباشند و شهرهای حاشیهی رود با محدودیتهای بیشتری روبهرو شوند. از این رو، مقامات محلی هشدار میدهند که مسئلهی آب به زودی به «عامل محدودکنندهی توسعه» بدل خواهد شد.
در برابر این چشمانداز تیره، پرسش اساسی این است که اروپا تا چه اندازه آمادگی دارد خود را با تغییرات اقلیمی وفق دهد؟ رهاسازیهای مصنوعی میتواند بحران را برای مدتی پنهان کند، اما در بلندمدت تنها کاهش مصرف، بازنگری در شیوههای کشاورزی، و سرمایهگذاری در منابع پایدار میتواند تضمینکنندهی آیندهای امن برای گارون باشد. رودخانهای که نه تنها حیات طبیعی پیرامون خود، بلکه هویت و اقتصاد منطقه را در بر گرفته است.
