ابتکار فرانسه برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین؛ تلاش دیپلماتیک در سایه‌ی شکست‌های ۷۵ ساله
ابتکار فرانسه برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین و تدوین نقشه‌ی راه دو‌دولتی، با حمایت جهانی اما بدون همراهی آمریکا و اسرائیل، آینده‌ای نامعلوم دارد.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، اعلام کرده است که کشورش در نشست مجمع عمومی سازمان ملل هفته‌ی آینده به‌طور رسمی کشور فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت. این تصمیم بخشی از طرح گسترده‌تری است که پاریس طی شش ماه گذشته همراه با عربستان سعودی تدوین کرده و هدف آن احیای راه‌حل دو‌دولتی پس از جنگ غزه است. تاکنون ۱۴۲ کشور جهان از این نقشه‌ی راه حمایت کرده‌اند؛ اما غیبت ایالات متحده و اسرائیل، به‌وضوح نشان می‌دهد که تحقق این هدف با موانع جدی روبه‌رو است.
از زمان اعلام تصمیم مکرون در ماه ژوئیه، چند کشور دیگر از جمله کانادا و بریتانیا نیز اعلام کرده‌اند که فلسطین را به رسمیت می‌شناسند. قرار است سایر کشورها نیز همزمان با نشست سران در نیویورک موضع خود را اعلام کنند. با این حال، حتی نزدیک‌ترین مشاوران مکرون اذعان دارند که بدون حمایت واشنگتن و تل‌آویو، این طرح نیز به سرنوشت ۷۵ سال تلاش ناکام جامعه‌ی بین‌المللی برای ایجاد کشور فلسطین دچار خواهد شد.
طرح فرانسه و عربستان که به «اعلامیه‌ی نیویورک» معروف شده، شامل ۴۲ بند است و نقشه‌ای برای «روز بعد» پایان جنگ ترسیم می‌کند. این طرح خواستار تشکیل یک کمیته‌ی موقت اجرایی برای اداره‌ی غزه و استقرار نیروی ثبات تحت نظارت سازمان ملل است. همچنین حمله‌ی ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل و آوارگی اجباری فلسطینیان را محکوم می‌کند، آزادی گروگان‌های اسرائیلی را خواستار می‌شود و تأکید دارد که حماس باید حکومت خود در غزه را کنار بگذارد و سلاح‌هایش را تحویل دهد.
این طرح از سوی بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی که روابط نزدیکی با حماس داشته‌اند نیز امضا شده است. از نگاه دیپلمات‌های فرانسوی، همین موضوع یک دستاورد مهم محسوب می‌شود. افزون بر آن، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، وعده داده است که انتخابات در سال ۲۰۲۶ برگزار کند، اصلاحات در ساختار حکومت فلسطینی انجام دهد و محتوای آموزشی ضدیهودی را حذف کند. چنین تعهداتی تلاش دارد نگرانی‌های دیرینه‌ی اسرائیل و حامیان غربی آن را کاهش دهد.
با این حال، دولت اسرائیل به رهبری بنیامین نتانیاهو صریحاً اعلام کرده که «هیچ دولت فلسطینی» تشکیل نخواهد شد. ارتش اسرائیل همزمان حملات گسترده‌ای را در مرکز شهر غزه پیش می‌برد که منجر به آوارگی صدها هزار فلسطینی شده است. در واشنگتن نیز دولت ترامپ نه تنها حمایتی نشان نداده، بلکه متحدان خود را برای مخالفت با طرح فرانسه تحت فشار گذاشته است. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در سفر اخیر به اورشلیم، شناسایی به‌رسمیت‌شناختن فلسطین را اقدامی «نمادین» و به سود حماس دانست.
کارشناسانی چون ریچارد هاس و آرون دیوید میلر تأکید می‌کنند که این طرح با واقعیت‌های میدانی پیوندی ندارد. به گفته‌ی آنان، اگرچه ایده‌ی دو‌دولتی از نظر حقوقی و سیاسی درست است، اما تا زمانی که ایالات متحده برای مهار اسرائیل وارد عمل نشود و حماس نیز خلع سلاح نکند، هیچ نقشه‌ی راهی نتیجه‌بخش نخواهد بود.
با وجود این، مکرون و همکارانش باور دارند که تلاش دیپلماتیک ارزشمند است، حتی اگر نتیجه‌ی قطعی نداشته باشد. آن‌ها معتقدند که فشار فزاینده‌ی جهانی و انزوای اسرائیل می‌تواند در بلندمدت مسیر را تغییر دهد. فرانسه به‌ویژه به دلیل جایگاه تاریخی و نمادین خود ــ کشوری با بزرگ‌ترین جمعیت یهودی و مسلمان در اروپای غربی و تنها عضو دائم شورای امنیت از اتحادیه‌ی اروپا ــ می‌تواند نقشی میانجی ایفا کند.
بسیاری تحلیلگران این اقدام فرانسه را بیش از آنکه راه‌حلی عملی بدانند، «ژست سیاسی» می‌دانند؛ حرکتی برای جلوگیری از سقوط کامل روند صلح. جرارد آرو، سفیر پیشین فرانسه در اسرائیل و آمریکا، این تلاش را «اشاره‌ای از سر ناامیدی» توصیف کرده و هشدار داده است که منطقه به‌سوی فاجعه می‌رود. با این حال، حامیان طرح معتقدند که حتی اگر به نتیجه نرسد، می‌تواند راه را برای مذاکرات آینده هموارتر کند و معیارهایی تازه برای بحث بر سر صلح به وجود آورد.
به بیان دیگر، ابتکار فرانسه اگرچه با موانع عظیمی مواجه است، اما می‌تواند گامی نمادین برای زنده نگه داشتن ایده دو‌دولتی باشد؛ ایده‌ای که در عمل هر روز با شهرک‌سازی‌های جدید اسرائیل و تداوم جنگ در غزه بیش از پیش دور از دسترس به نظر می‌رسد.
