اورزولا فون در لاین؛ چهره‌ی ضعف اتحادیه‌ی اروپا
اورزولا فون در لاین در بحران اوکراین نماد اروپا شد؛ نفوذ بین‌المللی همراه با مسئولیت‌ها و ضعف‌های جمعی است.
نزدیک به شش سال است که اورزولا فون در لاین ریاست کمیسیون اروپا را بر عهده دارد و از همان ابتدا کوشیده است تا اتحادیه‌ی اروپا را به‌عنوان یک قدرت جهانی در عرصه‌ی سیاست بین‌الملل معرفی کند؛ تلاشی که گاه فراتر از وظایف مندرج در معاهدات اروپایی بوده است. اما تابستان امسال نقطه‌ی عطفی در کارنامه‌ی او بود. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که مدت‌ها نسبت به او بی‌اعتنا بود، در ۱۸ اوت سرانجام او را در کاخ سفید و در کنار ولودیمیر زلنسکی، امانوئل مکرون و دیگر رهبران اروپایی پذیرفت. این دیدار برای فون در لاین موفقیتی دیپلماتیک به شمار می‌آمد، اما بلافاصله انتقادهای شدید داخلی و خارجی را برانگیخت.
فون در لاین امروز نه‌تنها نماد تلاش‌های اروپا برای نقش‌آفرینی جهانی است، بلکه به‌عنوان نماینده ضعف‌ها و کاستی‌های این اتحادیه نیز شناخته می‌شود؛ ضعف‌هایی که در دو ماه اخیر آشکارتر از همیشه بوده است. سخنرانی او درباره‌ی «وضعیت اتحادیه» در پارلمان استراسبورگ در ۱۰ سپتامبر فرصتی برای اصلاح این تصویر خواهد بود، اما مأموریتی دشوار است؛ چراکه اروپا در میانه‌ی سه فشار بزرگ قرار دارد: گسترش نفوذ روسیه، نفوذ تجاری چین و حمایت‌گرایی آمریکا.
واقعیت این است که اتحادیه‌ی اروپا اسیر وابستگی‌های اقتصادی و امنیتی خود است و از ۲۷ کشور با منافع و فرهنگ‌های ژئوپولیتیک متفاوت تشکیل شده است؛ به‌ویژه اختلاف‌های پاریس و برلین مانع بزرگی در برابر یکپارچگی محسوب می‌شود. همین محدودیت‌ها باعث شده توافق تجاری بروکسل و واشنگتن در ۲۷ ژوئیه به کانون انتقادات بدل شود. این توافق، که متضمن کاهش تعرفه‌ها بر واردات کالاهای صنعتی آمریکایی و اعمال ۱۵ درصد تعرفه بر محصولات اروپایی است، به باور بسیاری «غیرمتعادل» و نشانه‌ای از ضعف اروپا در برابر فشارهای ترامپ بود.
ماریو دراگی، رئیس پیشین بانک مرکزی اروپا، در ۲۲ اوت این توافق را پایانی بر «توهم قدرت اقتصادی اروپا» خواند. حضور فون در لاین در زمین گلف ترامپ در اسکاتلند برای نهایی‌کردن مذاکرات و تعریف او از ترامپ به‌عنوان «مذاکره‌کننده‌ای سرسخت» نیز بر شدت انتقادات افزود. جولیانو دا امپولی، اندیشمند ایتالیایی، در گفت‌وگویی با فیگارو گفت: «فون در لاین نمایشی تأسف‌بار ارائه داد؛ او نماد نخبگان اروپایی است که حتی از ماهیت جدال سیاسی و ایدئولوژیک آگاه نیستند. او به‌طور متناقض، نماد تسلیم اروپا شده است.»
بااین‌حال، فون در لاین از توافق دفاع می‌کند و آن را ضامن «ثبات و پیش‌بینی‌پذیری» روابط فراآتلانتیک می‌داند. صدراعظم آلمان، فریدریش مرتس، نیز از این توافق حمایت کرده و آن را در راستای منافع صادراتی صنعت خودروسازی کشورش دانسته است. اما رهبران دیگر، از جمله امانوئل مکرون، بر این باورند که اروپا هنوز خود را به‌عنوان یک قدرت واقعی نمی‌بیند. مکرون در ۳۰ ژوئیه تأکید کرد: «برای آزادی باید ترس ایجاد کرد، اما ما به اندازه‌ی کافی ترسناک نبوده‌ایم.»
چالش‌ها تنها به اقتصاد محدود نمی‌شود. انفعال اروپا در قبال جنگ غزه و ناتوانی در اتخاذ موضعی واحد، ضعف بروکسل را بیش‌ازپیش آشکار کرد. ترسا ریبرا، معاون کمیسیون، در ۴ سپتامبر از ناکامی اتحادیه در واکنش به بحران انسانی در غزه به‌شدت انتقاد کرد. همچنین، دیدار ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا در ۱۵ اوت برای گفت‌وگو درباره‌ی اوکراین، حاشیه‌نشینی اروپا در مذاکرات صلح را برجسته‌تر کرد. دراگی بار دیگر اروپا را «تماشاگر» خواند و از نقش حاشیه‌ای آن در برابر کمک‌های مالی کلان ابراز تأسف کرد.
از سوی دیگر، رفتارهای کمیسیون تحت رهبری فون در لاین در حوزه‌ی سیاست دیجیتال نیز به تقویت نگاه انتقادی کمک کرد. افشای تعویق در اعمال جریمه علیه گوگل به‌منظور پرهیز از خشم ترامپ، خشم بسیاری از نمایندگان را برانگیخت. اگرچه کمیسیون در ۵ سپتامبر عقب‌نشینی کرد و جریمه ۳ میلیارد یورویی علیه غول دیجیتال را اعمال نمود، اما این اقدام دیرهنگام نشانه‌ی ضعف ارزیابی شد.
در پارلمان اروپا نیز آینده‌ی فون در لاین مبهم است. گرچه احتمال برکناری او اندک است، اما جناح چپ افراطی و حتی راست افراطی به دنبال طرح رأی عدم اعتماد هستند. چنین روندی می‌تواند سرمایه‌ی سیاسی او را تضعیف کند.
در سطح دولت‌های عضو، اظهارات اخیر او درباره‌ی «طرح‌های دقیق» استقرار احتمالی نیروهای نظامی در اوکراین خشم برلین را برانگیخت. بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان، صراحتاً اعلام کرد که اتحادیه‌ی اروپا در حوزه‌ی سیاست خارجی و دفاعی صلاحیتی ندارد. با این حال، یک دیپلمات اروپایی می‌گوید: «برای ترامپ اکنون فون در لاین وجود دارد. او با زلنسکی در ارتباط است و در بازی سیاسی حاضر است. حذف او دیگر ممکن نیست؛ هرچند ممکن است بعداً هزینه‌هایی به همراه داشته باشد.»
در نهایت، موقعیت فون در لاین بازتابی از جایگاه متزلزل اروپاست. او توانسته است اروپا را به صحنه‌ی جهانی بیاورد، اما هم‌زمان بار ضعف‌های ساختاری آن را نیز بر دوش می‌کشد. همان‌طور که پاسکال کانفن هشدار داده است: «در سیاست، وقتی کسی نماد ضعف‌های جمعی می‌شود، به‌راحتی می‌تواند به قربانی و مقصر اصلی بدل گردد.»
