اروپا در برابر ترامپ با یک صدا
اروپا با هماهنگی کم‌سابقه در برابر ترامپ و جنگ اوکراین، نشان داد می‌تواند با یک صدا منافع مشترک خود را پیگیری کند.
رهبران اروپایی در ماه‌های اخیر به‌گونه‌ای عمل کرده‌اند که شاید تا چندی پیش غیرقابل تصور می‌نمود: وحدت عملی و هماهنگی کامل در برابر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به‌ویژه در موضوع جنگ اوکراین. تجربه‌ی سفر اخیر ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به واشنگتن برای دیدار با ترامپ، نمونه‌ی بارزی از این تلاش مشترک اروپایی بود.
پیش از دیدار زلنسکی با ترامپ، پرسش مهمی در پایتخت‌های اروپا مطرح شد: چه کسی باید اوکراین را در این مذاکرات سرنوشت‌ساز همراهی کند؟ در گذشته چنین موضوعی به‌سادگی می‌توانست به اختلافات آشکار میان آلمان، فرانسه و بریتانیا منجر شود. اما این بار، نه‌تنها این سه کشور بلکه رهبران ایتالیا، فنلاند، اتحادیه‌ی اروپا و ناتو نیز تصمیم گرفتند در کنار زلنسکی در کاخ سفید حاضر شوند.
فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، پس از این دیدار اعلام کرد: «ما به‌خوبی آماده و هماهنگ بودیم و دیدگاه مشترکی ارائه دادیم؛ این امر به‌وضوح رئیس‌جمهور آمریکا را خشنود کرد.» این هماهنگی نتیجه‌ی فشارهای مکرر ترامپ در حوزه‌های امنیتی و تجاری است که از زمان انتخاب او، اروپایی‌ها را به سمت تقویت استقلال و افزایش انسجام سوق داده است.
در همین راستا، کشورهای اروپایی ـ به‌ویژه آلمان ـ متعهد شده‌اند بودجه‌ی نظامی خود را افزایش دهند تا به هدفی که ترامپ برای ناتو تعیین کرده بود برسند. علاوه بر این، رهبران اروپا از جمله امانوئل مکرون و کی‌یر استارمر با امضای معاهدات جدید دوستی و ایجاد نهادهای موازی دیپلماتیک (حتی در ارتباط با اوکراین) کوشیده‌اند از منافع خود بدون اتکا به آمریکا دفاع کنند.
با این حال، تحولات دو هفته‌ی اخیر، اروپایی‌ها را بیش از پیش وادار به هماهنگی کرد. زمانی که ترامپ ناگهان اعلام کرد قصد دارد با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در آلاسکا دیدار کند، مرتس به‌سرعت تدارک یک تماس ویدئویی گروهی میان رهبران اروپایی و ترامپ را فراهم کرد. اروپایی‌ها در این تماس، طرحی پنج‌مرحله‌ای را به او ارائه دادند که بر ضرورت آتش‌بس پیش از هر مذاکره‌ی جدی و نیز انحصار تصمیم‌گیری درباره‌ی هرگونه مبادله‌ی سرزمینی توسط اوکراین تأکید داشت. ترامپ در ابتدا با این چارچوب موافقت کرد.
اما در نشست آلاسکا، او از این تعهد عقب‌نشینی کرد و به پیشنهاد دیرینه‌ی پوتین برای آغاز مذاکرات صلح در شرایط ادامه‌ی جنگ تن داد؛ اقدامی که به سود روسیه و در تضاد با منافع اوکراین بود. این چرخش ناگهانی، مقامات اروپایی را به‌شدت نگران ساخت، هرچند در ظاهر تلاش کردند روی برخی امتیازهای ادعایی ترامپ ـ مانند ضرورت تضمین امنیتی چندملیتی برای اوکراین پس از جنگ ـ تأکید کنند.
پس از بازگشت ترامپ از آلاسکا و تماس او با زلنسکی و رهبران اروپایی، بار دیگر نیاز به واکنش هماهنگ احساس شد. بدین ترتیب تصمیم گرفته شد گروه بزرگی از رهبران اروپایی همراه زلنسکی به دیدار ترامپ بروند و راهبرد واحدی در سفارت اوکراین در واشنگتن طراحی کردند.
این راهبرد بر دو محور اصلی استوار بود: نخست استفاده از لحن ستایش‌آمیز نسبت به ترامپ ـ تاکتیکی که تقریباً به عرف دیپلماتیک در برابر او بدل شده است ـ و دوم نمایش وحدت کامل اروپا در کنار آمریکا و اوکراین. مکرون در آغاز نشست کاخ سفید در مقابل دوربین‌ها گفت: «همه ما در این جمع خواهان صلح هستیم.»
اختلافات عمیق در ظاهر بروز نکرد. تنها جایی که به مرز تنش دیپلماتیک نزدیک شد، هنگامی بود که مرتس دوباره تأکید کرد هرگونه مذاکره‌ی مستقیم میان زلنسکی و پوتین مشروط به برقراری آتش‌بس است. او در محافل خصوصی نیز از ترامپ خواست دست‌کم بر توقف موقت جنگ در طول مذاکرات پافشاری کند.
اروپایی‌ها همچنین کوشیدند بر جنبه‌های عاطفی تأثیر بگذارند. زلنسکی نامه‌ای از همسرش خطاب به ملانیا ترامپ تقدیم کرد که بر سرنوشت کودکان اوکراینی ربوده‌شده به‌دست روس‌ها تمرکز داشت. این موضوع بار دیگر توسط زلنسکی و اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، مطرح شد تا توجه کاخ سفید را جلب کند.
در پایان، رهبران اروپایی معتقد بودند توانسته‌اند بخشی از تأثیرگذاری پوتین بر ترامپ در آلاسکا را خنثی کنند. ترامپ نیز در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس‌نیوز از حضور متحدان اروپایی ابراز رضایت کرد و گفت: «آنها بیش از ما درگیر این مسئله‌اند و می‌خواهند به اداره‌ی کشورهایشان بازگردند.» او همچنین مدعی شد که این وحدت اروپایی نتیجه‌ی فشارهای خودش بوده است: «یک سال پیش آنها حتی به چنین اقدامی فکر هم نمی‌کردند.»
این رخداد نشان داد که اروپا در مواجهه با چالش‌های ناشی از سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی ترامپ، راهی تازه یافته است: سخن گفتن با یک صدا. وحدت اروپا نه‌تنها جایگاه این قاره را در برابر آمریکا تقویت می‌کند، بلکه پیام روشنی به روسیه و دیگر قدرت‌ها می‌فرستد: اروپا دیگر نمی‌خواهد تماشاگر منفعل بحران‌ها باشد، بلکه قصد دارد به بازیگری مؤثر و هماهنگ در صحنه جهانی بدل شود.
