کمبود داروهای روان‌پزشکی در فرانسه همچنان ادامه دارد
کمبود داروهای روان‌پزشکی در فرانسه با وجود اقدامات دولتی ادامه دارد و پیامدهای جدی برای بیماران و نظام سلامت به همراه دارد.
با وجود برخی بهبودها در زنجیره‌ی تأمین، کمبود داروهای روان‌پزشکی و روان‌درمانی در فرانسه همچنان یک مشکل جدی است که بخش قابل توجهی از بیماران را تحت تأثیر قرار داده است. داروهایی که برای درمان اختلالات روانی، دو‌قطبی و اسکیزوفرنی تجویز می‌شود، ماه‌هاست که با محدودیت عرضه مواجه است و هنوز در بسیاری از داروخانه‌ها به‌طور کامل در دسترس نیست.
در تازه‌ترین هشدار، «آژانس ملی امنیت دارو و محصولات بهداشتی» فرانسه (ANSM) اعلام کرده است که موجودی داروی «کوتیاپین» در دوزهای ۳۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم با کاهش بیشتری روبه‌رو شده و این وضعیت تا اواسط سپتامبر ادامه خواهد داشت. کوتیاپین، که با نام تجاری «زروکل» و همچنین در نسخه‌های ژنریک در فرانسه عرضه می‌شود، یکی از داروهای اساسی در فهرست ملی داروهای ضروری است و حدود ۲۵۰ هزار بیمار فرانسوی از آن برای کنترل اختلالات دو‌قطبی و اسکیزوفرنی استفاده می‌کنند.
مشکل کمبود این دارو از پاییز ۲۰۲۴ آغاز شد؛ زمانی که یکی از تولیدکنندگان اصلی آن، شرکت داروسازی یونانی «فارماتن» که تأمین‌کننده‌ی حدود ۶۰ درصد بازار فرانسه است، با اختلالات تولید مواجه شد. تا پیش از آن، شرکت «ویاتریس» با تولید مستقل، بخشی از این کمبود را جبران می‌کرد، اما اکنون این شرکت نیز به دلیل «تأخیر در بسته‌بندی محصول نهایی» با مشکل روبه‌رو شده است.
کوتیاپین تنها داروی روان‌پزشکی درگیر این بحران نیست. «ونلافاکسین» (یک داروی ضدافسردگی) همچنان با کمبود نسبی مواجه است، هرچند وضعیت آن اندکی بهبود یافته است. «سرترالین» نیز به تدریج به قفسه‌های داروخانه‌ها بازگشته، اما هنوز به حالت عادی نرسیده است. از سوی دیگر، «ترالیت» (نمک لیتیوم برای درمان اختلال دو‌قطبی) نیز دچار کمبود شده است، زیرا بسیاری از بیماران در پی نبود کوتیاپین به آن روی آوردند. این افزایش ناگهانی تقاضا شرکت تولیدکننده «دلبرت» را وادار کرد تا در بهار گذشته خط تولید جدیدی راه‌اندازی کند. خوشبختانه، با همکاری یک تولیدکننده‌ی محلی در لیون (شرکت «بنتا»)، این خط تولید به‌سرعت فعال شد.
در همین حال، وضعیت «اولانزاپین» (با نام تجاری Zypadhera) که یک داروی تزریقی ضدروان‌پریشی است و در بیمارستان‌ها تجویز می‌شود، نیز طی هفته‌های اخیر بدتر شده است.
برای مهار بحران، آژانس ملی امنیت دارو و محصولات بهداشتی فرانسه (ANSM) از ماه‌ها پیش مجموعه‌ای از اقدامات ضدکمبود را به اجرا گذاشته است که شامل موارد زیر می‌شود:
ممنوعیت صادرات داروهای روان‌پزشکی در شرایط کمبود
محدودیت در نسخه‌نویسی و تجویز
تولید «نسخه‌های ترکیبی» در داروخانه‌های مجاز (تهیه‌ی دارو به‌صورت سفارشی برای بیمار در نبود محصول صنعتی)
این نهاد در سال‌های اخیر ابزارهای خود را برای مقابله با کمبودهای تکراری تقویت کرده است. اگرچه این اقدامات به‌طور کامل مشکل را حل نکرده، اما فشار را کاهش داده و هماهنگی میان بازیگران زنجیره تأمین را در شرایط بحران بهبود بخشیده است.
از سال ۲۰۲۳، آژانس ملی امنیت دارو و محصولات بهداشتی فرانسه (ANSM) طرحی موسوم به «برنامه‌ی زمستانی» را آغاز کرده که هدف آن پیش‌بینی و پیشگیری از کمبود داروهای پرمصرف در فصل سرماست؛ داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها (از جمله آموکسی‌سیلین)، داروهای تب‌بر و کورتیکواستروئیدها. این طرح هر سال تمدید می‌شود و بر اساس اعلام ۴ اوت ۲۰۲۵، برای زمستان ۲۰۲۶ مشکل خاصی در تأمین این داروها پیش‌بینی نمی‌شود.
با این حال، بحران کنونی داروهای روان‌پزشکی زنگ خطری برای نظام دارویی فرانسه است. تکیه بیش از حد به تعداد محدودی تولیدکننده، نبود ظرفیت کافی برای تولید جایگزین و وابستگی به واردات، آسیب‌پذیری این زنجیره را آشکار کرده است.
کمبود این داروها پیامدهای جدی روانی و اجتماعی دارد. بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات مزمن روانی، در صورت قطع ناگهانی درمان، در معرض تشدید علائم یا بستری مجدد قرار می‌گیرند. روان‌پزشکان و انجمن‌های بیماران هشدار می‌دهند که هرگونه وقفه در درمان می‌تواند به بازگشت علائم شدید، خطر خودآسیب‌رسانی یا حتی افزایش نرخ بستری منجر شود. در شرایطی که فشار روانی ناشی از بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و جهانی رو به افزایش است، استمرار دسترسی به داروهای روان‌پزشکی نه تنها یک ضرورت درمانی، بلکه یک مسئله‌ی حیاتی برای سلامت عمومی است. به همین دلیل، کارشناسان بر لزوم سرمایه‌گذاری در تولید داخلی، ایجاد ذخایر استراتژیک و توسعه‌ی خطوط تولید انعطاف‌پذیر تأکید می‌کنند تا در مواجهه با بحران‌های مشابه، نظام درمانی کشور تاب‌آوری بیشتری داشته باشد.
