فرانسه پس از آتش‌بس؛ ارزیابی نقش پاریس در بحران اخیر ایران و اسرائیل
فرانسه با بهره‌گیری از دیپلماسی چندجانبه و جایگاه متعادل در روابط خاورمیانه، نقشی کلیدی در مهار تنش و شکل‌گیری آتش‌بس میان ایران و اسرائیل ایفا کرد. اکنون پاریس می‌کوشد این فرصت شکننده را به مسیری برای ثبات بلندمدت منطقه‌ای تبدیل کند.
با گذشت بیش از ۲۴ ساعت از آغاز آتش‌بس رسمی میان ایران و اسرائیل، نقش فرانسه در بحران اخیر خاورمیانه بار دیگر توجه تحلیل‌گران سیاست بین‌الملل را به خود جلب کرده است. از ابتکارهای دیپلماتیک امانوئل ماکرون تا مشارکت محدود در سامانه‌های دفاعی، پاریس تلاش کرده میان میانجی‌گری، حمایت از امنیت اسرائیل و فشار نرم بر ایران تعادلی ایجاد کند. حال با توقف درگیری‌ها، این پرسش مطرح است که نقش فرانسه در شکل‌گیری آتش‌بس چه بوده و آینده تلاش‌های آن برای تثبیت ثبات منطقه‌ای به کجا خواهد انجامید؟
در طول هفته‌های اخیر و همزمان با تشدید حملات متقابل میان ایران و اسرائیل، فرانسه در کنار سایر کشورهای اروپایی تلاش کرد مسیر دیپلماتیک را برای مهار بحران فعال نگاه دارد.
- بیانیه مشترک سه‌جانبه فرانسه، آلمان و بریتانیا در حمایت از خویشتن‌داری و بازگشت به مذاکرات، از نخستین مواضع رسمی غربی بود که از راهکار غیرنظامی حمایت می‌کرد.
- در اجلاس فوق‌العاده ناتو در لاهه، وزیر خارجه فرانسه طرحی سه‌مرحله‌ای برای کاهش تنش، توقف فوری درگیری و آغاز مذاکرات منطقه‌ای ارائه داد که بعدها در پیش‌نویس طرح آتش‌بس گنجانده شد.
فرانسه برخلاف آمریکا و برخی کشورهای منطقه، فاقد ابزارهای فشار مستقیم نظامی در بحران ایران و اسرائیل است، اما از قدرت دیپلماتیک، وجهه بی‌طرفانه‌تر در تهران و تجربه در میانجی‌گری استفاده کرد.
اگرچه فرانسه مستقیماً در عملیات‌های نظامی علیه ایران مشارکت نداشت، اما اطلاعات موجود نشان می‌دهد که در جریان حملات موشکی ایران به اسرائیل، پاریس به‌صورت محدود در سامانه‌های اطلاعاتی و هشدار زودهنگام با متحدان اروپایی همکاری داشت.
همچنین منابع ناتو تأیید کرده‌اند که نیروهای دریایی فرانسه در مدیترانه شرقی و دریای سرخ در وضعیت آماده‌باش قرار داشتند تا در صورت گسترش درگیری به خاک لبنان یا سوریه، از منافع اروپایی‌ها حمایت کنند.
با برقراری آتش‌بس، تمرکز تحلیل‌گران به آینده تحرکات دیپلماتیک معطوف شده است. فرانسه تلاش می‌کند آتش‌بس شکننده را به یک روند پایدار و نهادینه تبدیل کند. اما تحقق این هدف به عوامل زیر بستگی دارد:
فرصت‌ها:
- افزایش مشروعیت فرانسه در میانجی‌گری: برخلاف آمریکا، فرانسه از مشروعیت نسبی در میان هر دو طرف برخوردار است؛ ایران هنوز کانال‌های ارتباطی با پاریس را حفظ کرده و اسرائیل نیز به واسطه شراکت دفاعی با اروپا، به مواضع فرانسه بی‌تفاوت نیست.
- فرسایش جنگ نیابتی: هم ایران و هم اسرائیل، تحت فشار داخلی و خارجی، تمایل بیشتری به مدیریت هزینه‌های درگیری دارند.
چالش‌ها:
- شکنندگی توافق آتش‌بس: هنوز هیچ تضمین بلندمدتی برای حفظ آتش‌بس وجود ندارد. کوچک‌ترین حمله نیابتی یا اقدام تحریک‌آمیز می‌تواند وضعیت را متزلزل کند.
- فقدان اجماع بین‌المللی: اختلاف رویکرد میان آمریکا، اروپا، و کشورهای منطقه بر سر نحوه برخورد با ایران و گروه‌های وابسته (از جمله حزب‌الله و انصارالله) می‌تواند روند مصالحه را کند یا ناکام سازد.
فرانسه در بحران اخیر ایران و اسرائیل، نقشی متوازن میان حمایت از امنیت اسرائیل، حفظ رابطه با ایران، و پیگیری دیپلماسی چندجانبه ایفا کرده است. اکنون که آتش‌بس برقرار شده، پاریس در تلاش است با تبدیل آتش‌بس به فرآیندی پایدارتر، جایگاه خود را به‌عنوان میانجی قابل اتکا در خاورمیانه تثبیت کند. موفقیت این رویکرد اما وابسته به پویایی‌های پیچیده منطقه‌ای، تعاملات ناتو، و سطح همکاری ایران با ابتکارهای اروپایی خواهد بود.
