فاجعه‌ی غزه: نسل‌کشی در برابر چشمان جهان
نوزده ماه بمباران، تخریب و قحطی در غزه؛ شواهد نسل‌کشی و مسئولیت بین‌المللی برای پیشگیری از فاجعه‌ی انسانی را ضرورت بخشیده است.
در نوزده ماه گذشته، غزه شاهد فاجعه‌ای انسانی بوده که کمتر کسی می‌تواند آن را نادیده بگیرد. بمباران‌های بی‌وقفه، تخریب زیرساخت‌ها، قحطی و گرسنگی، و مرگ و میر گسترده، این منطقه را به ویرانه تبدیل کرده است. پرسش درباره‌ی ماهیت اقدامات ارتش صهیونیستی در این سرزمین دیگر جایی برای تردید باقی نگذاشته است. عملیات نظامی علیه غیرنظامیان و اظهارات مقامات صهیونیست، با تعریف سازمان ملل متحد از «نسل‌کشی» همخوانی دارد.
نزدیک به دو دهه است که مردم غزه در محاصره‌ای غیرانسانی به سر می‌برند. از جنگ‌های متعدد (۲۰۰۸، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴، ۲۰۲۱، ۲۰۲۳) گرفته تا محدودیت‌های شدید اقتصادی و انسانی، ساکنان این منطقه در شرایطی غیرقابل تحمل زندگی می‌کنند. بر اساس گزارش یونیسف، از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۵۲.۹۲۸ نفر کشته و ۱۱۹.۸۴۶ نفر زخمی شده‌اند. از این تعداد، ۱۵.۶۱۳ کودک جان خود را از دست داده‌اند و ۳۴.۱۷۳ کودک دیگر زخمی شده‌اند. همچنین، حدود ۱۱.۲۰۰ نفر مفقود شده‌اند که بسیاری از آن‌ها احتمالاً زیر آوار مدفون هستند.
غزه، یکی از پرتراکم‌ترین مناطق جهان، اکنون به تلی از ویرانه‌ها تبدیل شده است. بر اساس تصاویر ماهواره‌ای تحلیل‌شده توسط مرکز ماهواره‌ای سازمان ملل (Unosat)، تا اول دسامبر ۲۰۲۴، حدود ۶۹ درصد از ساختمان‌های این منطقه تخریب یا آسیب دیده‌اند. از ۳۶ بیمارستان موجود در غزه، تنها ۱۸ بیمارستان با ظرفیت محدود ۱.۸۰۰ تخت به طور نسبی فعال هستند. یونیسف گزارش داده که ۹۵ درصد از مراکز آموزشی غزه تخریب شده یا آسیب جدی دیده‌اند. از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، صدها مدرسه مستقیماً هدف قرار گرفته و ۱۹ دانشگاه به شدت آسیب دیده‌اند.
بحران غذایی نیز ابعاد وحشتناکی به خود گرفته است. کارشناسان هشدار داده‌اند که یک نفر از هر پنج نفر در غزه در معرض قحطی قرار دارد. قیمت کالاهای اساسی به شدت افزایش یافته و بر اساس گزارش سازمان‌های بشردوستانه، تعداد وعده‌های غذایی گرم توزیع‌شده توسط آشپزخانه‌های محلی بین ۷ تا ۱۲ مه ۲۰۲۴، تا ۷۰ درصد کاهش یافته است.
چگونه می‌توان آنچه در غزه رخ می‌دهد را نام‌گذاری کرد؟ فولکر تورک، رئیس کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل، هشدار داده که «اقدامات اسرائیل شرایط زندگی را برای فلسطینیان غزه به گونه‌ای غیرقابل تحمل کرده که ادامه‌ی حیات آن‌ها به عنوان یک گروه را تهدید می‌کند». واژه‌ی «نسل‌کشی» بیش از پیش در محافل بین‌المللی به کار برده می‌شود. در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۳، آفریقای جنوبی با استناد به تعهدات خود برای پیشگیری از نسل‌کشی، علیه اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری (CIJ) شکایت کرد.
تعریف سازمان ملل از نسل‌کشی روشن است: این جرم لزوماً به معنای نابودی کامل یک گروه نیست، بلکه شامل اقداماتی است که با نیت نابودی تمام یا بخشی از یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی انجام شود. این اقدامات شامل قتل، ایجاد آسیب‌های جسمی یا روانی شدید، تحمیل شرایط زندگی غیرقابل تحمل، جلوگیری از زاد و ولد، و انتقال اجباری کودکان به گروه دیگر است. کنوانسیون پیشگیری و مجازات جرم نسل‌کشی (۱۹۴۸) دولت‌ها را موظف می‌کند که برای جلوگیری و مجازات این جرم اقدام کنند. این تعهد حتی برای دولت‌هایی که کنوانسیون را امضا نکرده‌اند نیز الزام‌آور است.
در جلسه‌ی دیوان بین‌المللی دادگستری، وکیل آفریقای جنوبی، تمبکا نگکوکایتوبی، به «لایحه‌های نسل‌کشانه» مقامات اسرائیلی اشاره کرد که فلسطینیان را «حیوانات انسانی» خوانده‌اند. او همچنین به تخریب زیرساخت‌های غیرنظامی، آوارگی اجباری، بازداشت‌های گسترده، و محدودیت‌های شدید در دسترسی به کمک‌های بشردوستانه اشاره کرد. این اقدامات در نوزده ماه گذشته تشدید شده است. با این حال، مقامات صهیونیست این اتهامات را رد کرده و در اظهاراتی مضحکانه مدعی شده‌اند که عملیات طوفان‌الاقصی در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ مصداق نسل‌کشی است.
دیوان بین‌المللی دادگستری در حکم خود در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۴ اعلام کرد که حقوق فلسطینیان غزه برای حفاظت در برابر نسل‌کشی و اقدامات مرتبط، «محتمل» است و آسیب به این حقوق می‌تواند «غیرقابل جبران» باشد. دیوان همچنین به وضعیت فاجعه‌بار انسانی در غزه اشاره کرد و هشدار داد که این وضعیت پیش از صدور حکم نهایی بدتر خواهد شد. دیوان شش اقدام موقت را صادر کرد، از جمله درخواست از رژیم صهیونیستی برای جلوگیری از اقدامات نسل‌کشانه. با این حال، اجرای این اقدامات به مسئولیت دولت‌ها بستگی دارد که تاکنون اقدام مؤثری انجام نداده‌اند.
عمر بارتوف، تاریخ‌نگار برجسته‌ی هولوکاست و نسل‌کشی‌های قرن بیستم، در نوامبر ۲۰۲۳ در نیویورک تایمز نوشت که شواهد کافی برای اثبات نسل‌کشی در غزه وجود ندارد، هرچند احتمال ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت محتمل است. اما در اکتبر ۲۰۲۴، او دیدگاه خود را تغییر داد و اظهار داشت که از زمان حمله‌ی ارتش رژیم اسرائیل به رفح در ۶ مه ۲۰۲۴، «ارتکاب جنایات جنگی، جنایت علیه بشریت و اقدامات نسل‌کشانه توسط اسرائیل غیرقابل انکار است». به گفته‌ی او، هدف نهایی این اقدامات، غیرقابل سکونت کردن غزه و تضعیف جمعیت آن تا حد نابودی یا اجبار به ترک این منطقه است.
فرانچسکا آلبانزه، گزارشگر ویژه‌ی سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، در مارس ۲۰۲۴ اعلام کرد که دلایل معقولی برای باور به ارتکاب نسل‌کشی توسط رژیم صهیونیستی وجود دارد. او استدلال کرد که انکارهای اسرائیل، که به هولوکاست استناد می‌کند، نمی‌تواند توجیهی برای اقدامات آن‌ها باشد. بارتوف نیز تأکید کرد که تجربه‌ی هولوکاست به دولت‌ها اجازه نمی‌دهد از خشونت‌ورزی علیه دیگران مصون بمانند. او همچنین اتهامات یهودستیزی علیه منتقدان اسرائیل را «سوءاستفاده‌ای از تبلیغات اسرائیلی» دانست.
کنوانسیون ۱۹۴۸ سازمان ملل بر پیشگیری و مجازات نسل‌کشی تأکید دارد. این کنوانسیون دولت‌ها را موظف می‌کند که در صورت آگاهی از خطر جدی نسل‌کشی، اقدام کنند، حتی پیش از صدور حکم قضایی. یوهان سوفی، وکیل و دادستان بین‌المللی، تأکید می‌کند که نام‌گذاری این جرم وظیفه‌ای حقوقی است که نه تنها به قضات، بلکه به سیاستمداران، دیپلمات‌ها، دانشگاهیان و جامعه‌ی مدنی نیز مربوط می‌شود.
گزارش دسامبر ۲۰۲۴ عفو بین‌الملل نیز به این نتیجه رسید که رژیم صهیونیستی با نیت نابودی بخشی از جمعیت فلسطینی غزه، مرتکب اقدامات نسل‌کشانه شده است. با وجود این شواهد، بسیاری از دولت‌ها، از جمله فرانسه، در برابر این فاجعه سکوت کرده‌اند. در حالی که اسپانیا، ایرلند و بلژیک به پرونده‌ی آفریقای جنوبی در دیوان بین‌المللی دادگستری پیوسته‌اند، فرانسه هنوز اقدام قاطعی انجام نداده است.
فاجعه غزه دیگر قابل انکار نیست. شواهد گسترده از تخریب، گرسنگی و مرگ غیرنظامیان، همراه با اظهارات مقامات صهیونیست، نشان‌دهنده‌ی نیتی آشکار برای نابودی جمعیت فلسطینی است. جامعه‌ی بین‌الملل موظف است که پیش از آنکه دیر شود، اقدام کند. از تحریم تسلیحاتی تا فشارهای دیپلماتیک، ابزارهای متعددی برای پیشگیری از این فاجعه وجود دارد. اما تا زمانی که دولت‌ها به تعهدات خود عمل نکنند، مردم غزه همچنان قربانی این جنایت خواهند بود.
