مکرون در آسیا: راه سوم فرانسه میان آمریکا و چین

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در راستای تقویت راهبرد «محور اقیانوس هند ـ اقیانوس آرام» (اندو-پاسیفیک)، سفر دیپلماتیک مهمی را به سه کشور ویتنام، اندونزی و سنگاپور آغاز کرده است. این سفر نه‌تنها آزمونی برای دیپلماسی اقتصادی و نظامی فرانسه در یکی از حیاتی‌ترین مناطق ژئوپلیتیک جهان است، بلکه فرصتی است برای ارائه‌ی تصویر فرانسه به‌عنوان یک بازیگر مستقل و بدیل سوم میان دو قطب غالب جهانی؛ ایالات متحده آمریکا به رهبری دونالد ترامپ و چین تحت فرمان شی جین‌پینگ.

هدف مکرون از این سفر، تبیین چشم‌انداز اروپایی «خودمختاری راهبردی» است؛ مفهومی که تلاش دارد اروپا را به‌عنوان قدرتی مستقل، نه وابسته به واشنگتن و نه مرعوب پکن، در معادلات جهانی معرفی کند. این در حالی است که شرایط جهانی، از جنگ در اوکراین تا بحران‌های خاورمیانه، بر دامنه‌ی مانور فرانسه در شرق آسیا سایه افکنده است. کشورهایی همچون اندونزی و ویتنام که به روابط متوازن با مسکو و پکن پایبندند، به دقت رویکرد اروپا را به این تحولات رصد می‌کنند.

در هانوی، مکرون تلاش خواهد کرد تا با اتکا به گذشته‌ی مشترک و پیچیده‌ی استعمار و همکاری‌های اخیر، روابط اقتصادی و سیاسی جدیدی را با ویتنام پایه‌گذاری کند. پروژه‌های زیرساختی عظیم از جمله خط قطار سریع‌السیر هانوی ـ هوشی‌مین با بودجه‌ای بالغ بر ۶۷ میلیارد دلار، در صدر اولویت‌های پاریس قرار دارد. شرکت‌های فرانسوی همچون شرکت برق فرانسه (EDF) نیز چشم به احیای صنعت هسته‌ای ویتنام دوخته‌اند. اما رقابت با بازیگران قدرتمندی مانند چین و ژاپن، چالش بزرگی برای پاریس خواهد بود.

ویتنام که میان فشارهای اقتصادی واشنگتن و نفوذ رو به گسترش پکن گرفتار شده، به دنبال تنوع‌بخشی به شرکای راهبردی خود است. روابط تازه تقویت‌شده با پاریس، بخشی از این راهبرد موسوم به «دیپلماسی بامبو» است؛ انعطاف‌پذیر، ولی استوار در مسیر حفظ استقلال. پاریس نیز این فرصت را غنیمت می‌شمارد تا در شرایطی که ترامپ تعرفه‌های ۴۶ درصدی بر صادرات ویتنام وضع کرده، جای پای محکم‌تری در این کشور در حال رشد با نرخ ۷.۹٪ تولید ناخالص داخلی باز کند.

در اندونزی، مکرون با رئیس‌جمهور جدید و فرانکوفیل، پرابوو سوبیانتو دیدار خواهد کرد. این کشور که با خرید ۴۲ جنگنده‌ی رافال و دو زیردریایی اسکورپن، به یکی از مشتریان اصلی صنایع دفاعی فرانسه بدل شده، در مرکز توجهات راهبردی پاریس قرار گرفته است. سفر ناو هواپیمابر شارل دوگل به بندر لومبوک و تأسیس پایگاه‌های لجستیک در مجمع‌الجزایر اندونزی، بخشی از برنامه‌ی فرانسه برای تثبیت حضور نظامی خود در منطقه است.

اندونزی، همزمان با حفظ سیاست عدم تعهد و جذب سرمایه‌گذاری گسترده‌ی چینی، به دنبال تثبیت نقش خود در زنجیره‌ی تولید باتری‌های الکتریکی است. فرانسه می‌کوشد از این فرصت استفاده کرده و همکاری‌های خود در حوزه‌ی گذار انرژی، به‌ویژه فناوری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز، را گسترش دهد.

در نهایت، مکرون به سنگاپور، قطب مالی جنوب شرق آسیا، سفر خواهد کرد. این کشور نه‌تنها شریک نظامی مهم فرانسه در منطقه به شمار می‌رود، بلکه میزبان «گفت‌وگوی شانگری-لا»، یکی از مهم‌ترین نشست‌های امنیتی آسیا نیز هست. مکرون، به‌عنوان اولین رهبر اروپایی که سخنران اصلی این نشست است، قصد دارد دیدگاه فرانسه را در مورد امنیت منطقه‌ای، چندجانبه‌گرایی و نظم بین‌الملل قانون‌محور مطرح کند. این در حالی است که چین احتمالاً این نشست را به دلیل تنش با واشنگتن تحریم خواهد کرد، و همین مسئله به فرانسه مجال بیشتری برای مانور دیپلماتیک می‌دهد.

در پس تمام این تلاش‌ها، هدف اصلی پاریس چیزی جز ارتقای جایگاه خود در رقابت‌های ژئوپلیتیک قرن بیست‌ویکم نیست. اما محدودیت‌های عملیاتی، ضعف نفوذ سنتی فرانسه در آسیا و پیچیدگی معادلات منطقه‌ای، چشم‌انداز موفقیت این راهبرد را با ابهام‌هایی همراه ساخته است.