اندونزی در تردید: خرید جنگنده‌های رافال در هاله‌ای از ابهام
ابهامات درباره‌ی عملکرد جنگنده‌های رافال در نبردهای هوایی، دولت اندونزی را به تجدیدنظر در قرارداد خرید این جنگنده از فرانسه واداشته است.
قرارداد ۸.۱ میلیارد دلاری اندونزی برای خرید ۴۲ فروند جنگنده‌ی رافال از فرانسه، با چالش‌هایی جدی مواجه شده است. گزارش‌هایی مبنی بر عملکرد ضعیف این جنگنده‌ها در درگیری‌های اخیر میان هند و پاکستان، سبب شده که مقامات دفاعی اندونزی بازبینی دوباره‌ای در این معامله داشته باشند.
برخی منابع ادعا کرده‌اند که سه فروند رافال نیروی هوایی هند در درگیری هوایی با جنگنده‌های J-10C پاکستان و موشک‌های دوربرد PL-15E سرنگون شده‌اند. هرچند این ادعاها هنوز به‌صورت رسمی تأیید نشده‌اند، اما کافی بوده‌اند تا جاکارتا بررسی محرمانه‌ای را درباره‌ی اعتبار عملیاتی این جنگنده‌ها آغاز کند.
توافق خرید رافال در سال ۲۰۲۲ امضا شد و نخستین گروه از این هواپیماها قرار بود در اوایل سال ۲۰۲۶ تحویل اندونزی شود. این معامله یکی از بزرگ‌ترین گام‌ها در جهت نوسازی نیروی هوایی اندونزی از دهه‌ی ۱۹۹۰ به‌شمار می‌رود و شامل جنگنده‌های تک‌سرنشین و دو سرنشین با قابلیت‌های پیشرفته در رادار، سلاح و عملیات دقیق است.
با این حال، سخنان وزیر خارجه‌ی پاکستان، اسحاق دار، مبنی بر سرنگونی پنج هواپیمای هندی از جمله سه رافال، یک میگ-۲۹ و یک سوخو-۳۰، زنگ خطر را برای بسیاری از تصمیم‌گیران نظامی در منطقه به صدا درآورده است. اگر این گزارش‌ها صحت داشته باشد، این نخستین تلفات رافال در نبردهای هوا به هوا خواهد بود—موضوعی که می‌تواند به‌شدت بر اعتبار این هواپیما تأثیر بگذارد.
در همین حال، سکوت دولت هند و شرکت داسو اویاسیون، سازنده‌ی فرانسوی رافال، تنها به گمانه‌زنی‌ها دامن زده است. منابع نزدیک به پاریس از آغاز تحقیقاتی داخلی درباره‌ی صحت این وقایع خبر داده‌اند که شامل بررسی داده‌های راداری، تله‌متری و تصاویر می‌شود.
در اندونزی نیز واکنش‌ها محتاطانه ولی جدی بوده‌اند. دیو لاکسونو، از اعضای کمیسیون دفاع مجلس اندونزی، گفت: «ادعاهای تأیید نشده از مناطق جنگی نباید تنها معیار ارزیابی کارآمدی یک سیستم تسلیحاتی باشد». او در عین حال اذعان کرد که چنین گزارش‌هایی می‌تواند ارزیابی دوباره‌ی معقول و سازنده‌ای را توجیه کند.
تا پیش از این، رافال شهرتی عالی در بازارهای تسلیحاتی جهان داشت و به‌عنوان یکی از بهترین جنگنده‌های نسل ۴.۵ با توانایی‌های متنوع و مدرن شناخته می‌شد. کارنامه‌ی نبرد این هواپیما در لیبی، مالی و سوریه، عمدتاً محدود به عملیات‌های هوا به زمین در جنگ‌های نامتقارن بوده است؛ اما منتقدان می‌گویند که رافال هنوز در نبردهای هوایی کلاسیک با دشمنی هم‌تراز، عملکرد مناسبی از خود نشان نداده است.
در صورت تأیید این سرنگونی‌ها، پیامدها نه تنها برای هند بلکه برای فرانسه هم می‌تواند سنگین باشد. ارزش سهام شرکت داسو طی پنج روز حدود ۱۰ درصد افت کرد و برخی تحلیل‌گران نظامی هشدار داده‌اند که مشتریان احتمالی دیگر نیز ممکن است در تصمیم‌گیری‌های خود تجدید نظر کنند.
اندونزی در حال بازتعریف دکترین دفاعی خود است. این کشور دیگر صرفاً به دفاع سرزمینی نمی‌اندیشد، بلکه به‌دنبال قدرت‌نمایی هوایی در سطح منطقه است، به‌ویژه با توجه به تنش‌های رو به افزایش در دریای چین جنوبی. پایگاه‌های هوایی در ریو و کالیمانتان برای استقرار رافال‌ها در نظر گرفته شده‌اند، تا در ماموریت‌های دیده‌بانی دریایی و مقابله با تجاوز به منطقه‌ی اقتصادی انحصاری اندونزی ایفای نقش کنند.
با این حال، برخی منابع نظامی اندونزی گفته‌اند: «ما نمی‌توانیم سامانه‌ای بخریم که فقط روی کاغذ خوب به‌نظر می‌رسد. ما به قابلیت رزمی واقعی نیاز داریم».
در هند نیز تبعات این حادثه سنگین بوده است. توافق خرید رافال از فرانسه به‌عنوان یکی از نقاط عطف ارتش هند در مقابله با تهدیدات چین و پاکستان تلقی می‌شد. هر هواپیمای رافال هندی با تجهیزات سفارشی از جمله رادار پیشرفته، نمایشگرهای اسرائیلی، موشک‌های BVR Meteor و موشک‌های کروز SCALP مجهز شده است. هزینه‌ی هر واحد با احتساب نگهداری و سلاح به حدود ۲۹۰ میلیون دلار رسیده است.
در آوریل ۲۰۲۵ نیز هند قراردادی برای خرید ۲۶ فروند رافال-مارین، ویژه‌ی ناوهای هواپیمابر، امضا کرد. اما اکنون بسیاری از تحلیل‌گران در هند و آسیا در حال بازنگری در ادبیات دفاعی خود درباره‌ی رافال هستند.
در عین حال، برخی تحلیل‌گران اندونزیایی هشدار می‌دهند که خرید سامانه‌های پیچیده بدون زیرساخت‌ها و آموزش‌های لازم، می‌تواند به جای تقویت، مانعی راهبردی باشد. اکنون زمزمه‌هایی در اندونزی از تنوع‌سازی در خرید جنگنده‌ها به گوش می‌رسد: برخی خواهان بررسی گزینه‌هایی چون ساب ۳۹ گریپن سوئدی، KF-21 کره‌جنوبی یا حتی ارتقای ناوگان F-16 موجود هستند.
در حال حاضر، هیچ تغییر رسمی در قرارداد رافال اعلام نشده، اما شواهد نشان می‌دهد که جاکارتا دیگر به اندازه‌ی گذشته به این هواپیما اطمینان ندارد.
