روابط پاپ فرانسیس و جمهوری فرانسه: تعامل در سایه بحران اعتماد به کلیسا

از آغاز دوران پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۳ در واتکیانتا زمان درگذشت وی در سال ۲۰۲۵، روابط میان واتیکان و جمهوری فرانسه تحت تأثیر تحولات مهم داخلی و بین‌المللی قرار گرفت. در این میان، یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل در روابط کلیسای کاتولیک و جامعه فرانسه، مدیریت رسوایی‌های گسترده‌ی سوءاستفاده جنسی از کودکان توسط روحانیون و نحوه پاسخ پاپ به این بحران اخلاقی و ساختاری بود.

کلیسا در قلب بحران: گزارش سیاه فرانسه

در اکتبر ۲۰۲۱، گزارش تاریخی کمیسیون مستقل رسیدگی به سوءاستفاده‌های جنسی در کلیسای فرانسه (CIASE) منتشر شد که بر اساس آن، بیش از ۲۱۶٬۰۰۰ کودک و نوجوان از سال ۱۹۵۰ قربانی سوءاستفاده جنسی توسط روحانیون یا اعضای کلیسا شده بودند. این آمار تکان‌دهنده، موجی از خشم و ناامیدی را در سراسر فرانسه برانگیخت و موقعیت کلیسای کاتولیک را در کشوری که لائیسیته (سکولاریسم) یکی از اصول بنیادین آن است، بیش از پیش تضعیف کرد.

واکنش پاپ فرانسیس: همدلی، اما ناکافی؟

پاپ فرانسیس در واکنش به گزارش فرانسه، با صدور بیانیه‌ای رسمی، عمیق‌ترین تأسف و همدردی خود را با قربانیان ابراز کرد. او این وقایع را «مایه شرم برای کلیسا» خواند و خواستار اقدامات فوری برای حمایت از قربانیان و اصلاحات ساختاری در نظام کلیسایی شد. با این حال، برخی ناظران معتقد بودند که واتیکان در عمل، نسبت به عمق بحران پاسخ قاطعی ارائه نکرد و درخواست‌ها برای شفافیت بیشتر و برکناری مسئولان کلیسایی در فرانسه، به طور کامل برآورده نشد.

تعامل با دولت فرانسه و افکار عمومی

فرانسه، به عنوان کشوری با سنت‌های سکولار قدرتمند، انتظار داشت کلیسا در برابر چنین بحران‌هایی پاسخگویی کامل و هماهنگ با اصول حقوق بشر نشان دهد. دولت فرانسه از موضع گزارش حمایت کرد و رئیس‌جمهور امانوئل مکرون خواستار مسئولیت‌پذیری کامل کلیسا شد. پاپ فرانسیس در سال‌های پایانی عمر خود، چندین بار با مقامات فرانسوی دیدار کرد و وعده‌هایی برای حمایت از قربانیان، تقویت مقررات حفاظتی در کلیسا و بازبینی ساختارهای قضایی داخلی واتیکان ارائه داد.

میراث پاپ فرانسیس در فرانسه

با وجود انتقاداتی که به رویکرد وی در مدیریت بحران جنسی وارد شد، پاپ فرانسیس در فرانسه چهره‌ای نسبتاً محبوب باقی ماند. دیدگاه‌های او در زمینه عدالت اجتماعی، حفاظت از محیط زیست، و دفاع از مهاجران، با ارزش‌های جمهوری فرانسه هم‌راستا تلقی می‌شد. اما بحران‌های اخلاقی کلیسا و واکنش محدود واتیکان، از میراث پاپ فرانسیس در فرانسه سایه‌ای جدی برجای گذاشت.

روابط پاپ فرانسیس با فرانسه، ترکیبی از احترام متقابل، نزدیکی ارزش‌ها در حوزه‌های اجتماعی، و در عین حال فاصله‌گذاری در مسائل نهادی و اخلاقی بود. رسوایی‌های جنسی در کلیسای فرانسه، آزمونی سرنوشت‌ساز برای کلیسا و رهبر آن محسوب می‌شدند؛ آزمونی که پاپ فرانسیس هرچند با نیت اصلاح وارد آن شد، اما از دید بسیاری از منتقدان، گام‌های او کافی و قاطع نبودند.