نفوذ فرانسه در اقیانوس هند به مسئله ای بحث برانگیز تبدیل شده است
فرانسه با داشتن حضور سرزمینی، نظامی و دیپلماتیک در اقیانوس هند، در حال تبدیل شدن به یکی از بازیگران اصلی این منطقه حساس است.
فرانسه که با چالش حاکمیت مورد مناقشه بر برخی از سرزمین‌هایش و با جاه طلبی‌های فزاینده چین و روسیه مواجه است، مشغول حفظ تعادل در اقیانوس هند هست.
امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه که از روز دوشنبه ، سفر دوره ای پنج روزه خود را به منطقه اقیانوس هند آغاز کرده است، ضمن وفاداری به راهبرد «هند -اقیانوس آرام» خود ، قصد دارد بار دیگر بر جاه طلبی‌های فرانسه به عنوان یک قدرت منطقه ای تأکید کند. وی همچنین قصد دارد تقویت همکاری با کشورهای جنوب غربی اقیانوس هند را خواستار شود. امانوئل مکرون پس از توقف در مایوت و رئونیون، دو منطقه فرادریایی فرانسه که در خط مقدم حضور این کشور قرار دارند، به ماداگاسکار و موریس سفر خواهد کرد. مکرون همچنین قصد دارد روز پنجشنبه در آنتاناناریوو، پایتخت ماداگاسکار، در پنجمین نشست کمیسیون اقیانوس هند (COI) شرکت کند؛ کمیسیونی که در آن، پنج کشور جزیره ای (ماداگاسکار، موریس، کومور، سیشل و فرانسه به نمایندگی از رئونیون) گرد هم جمع می شوند. کریستیان رافیدیناریوو، پژوهشگر مرکز مطالعات سیاسی «سِویپوف» در دانشگاه علوم سیاسی پاریسدر مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفت : ” گرچه فرانسه به لحاظ نظامی قدرتمند است، اما لزوماً در موقعیت برتری قرار ندارد، لزوماً شماره یک نیست و قطعاً تنها نیست. رقبایی جدی در منطقه فعال هستند”. به گزارش خبرگزاری فرانسه ، فرانسه به لطف مجموعه ای از جزایر و جزایر کوچک در اقیانوس‌ها، دومین منطقه دریایی وسیع جهان را در اختیار دارد (۱۰ میلیون کیلومتر مربع) که ۲۷ درصد آن در همین منطقه از جهان واقع شده است. فرانسه با در اختیار داشتن جزایر پراکنده ای مانند (تروملن، گلوریوز، خوآن دو نوا، اروپا و باساس دا ایندیا) ، به جز مایوت در شمال ، بیش از نیمی از مساحت کانال موزامبیک را در کنترل دارد؛ منطقه ای که بار دیگر به چهارراه راهبردی کشتیرانی بین‌المللی تبدیل شده است.
فرانسه علاوه بر اینکه دارای امکانات نظامی از جمله یک پایگاه دریایی در رئونیون است ، در مقایسه با کشورهای منطقه نیز دارای منابع اقتصادی قابل توجهی هست. اما موزامبیک بر جزایر پراکنده ادعای حاکمیت دارد، درست همان طور که کومور، مایوت را متعلق به خود می‌داند؛ جزیره‌ای که در جریان استقلال کومور در سال ۱۹۷۵ از آن جدا شد و فرانسوی باقی ماند. همچنین، موریس جزیره تروملن در شمال رئونیون را از آن خود می‌داند. دنیس – ساچا رابین، متخصص حقوق بین‌الملل دریا در دانشگاه پاریس – نانتر، می‌گوید: فرانسه در موقعیتی است که بیش از آنچه به نظر می رسد، محدود شده است. درخواست های بازگرداندن سرزمین‌ها، با هویت ملی گره خورده اند؛ همچنین مسئله دسترسی به منابع مطرح است و نیز وسیله ای برای اعمال فشار بر پاریس در زمینه هایی همچون مهاجرت یا امنیت به شمار می‌آید”. کانال موزامبیک دارای ذخایر مهمی از منابع نفت و گاز است ، تا جایی که گاه آن را «دریای شمال جدید» می‌نامند و همچنین منابع شیلاتی فراوانی دارد. در این منطقه، نقش فرانسه اکنون با چالش‌هایی مواجه شده، چرا که چین با سرمایه گذاری‌های گسترده، به ویژه در توسعه بنادر و با ناوگان ماهیگیری بزرگ خود، حضور پررنگی پیدا کرده است. آمریکا، روسیه و هند نیز در حال تقویت حضور خود هستند. چین و روسیه همچنین رزمایش‌های نظامی مشترکی با آفریقای جنوبی در این منطقه برگزار کرده‌اند.
فرانسه، به عنوان تنها قدرت اروپایی با قلمروی سرزمینی و منافع استراتژیک در حوزه اقیانوس هند، طی سال‌های اخیر نقش فعال‌تری در این منطقه ایفا کرده است. این حضور در چارچوب سیاست «هندو-پاسیفیک آزاد و باز» که از سوی متحدان غربی، به‌ویژه ایالات متحده، ترویج شده نیز قابل تحلیل است.
فرانسه در پی تحولات ژئوپلیتیکی اخیر، از جمله افزایش نفوذ چین در اقیانوس هند، تلاش دارد موقعیت استراتژیک خود را تحکیم کرده و نقش خود را به‌عنوان قدرت موازنه‌گر در این منطقه تثبیت کند.
راهبرد فرانسه در اقیانوس هند
1. پایگاه‌های نظامی و حضور دائمی
فرانسه تنها کشور اتحادیه اروپاست که در منطقه اقیانوس هند دارای پایگاه‌های نظامی دائمی است:
- جزیره رئونیون (La Réunion): یک قلمرو فرانسوی با پایگاه هوایی و نیروی دریایی.
- جیبوتی: پایگاه نظامی مهم در شاخ آفریقا.
- ابوظبی (امارات): پایگاه دریایی در خلیج فارس با دسترسی به تنگه هرمز.
- مایوت و اقیانوس هند جنوبی: مناطقی تحت حاکمیت فرانسه که امنیت دریایی را تقویت می‌کنند.
2. ائتلاف‌های راهبردی
فرانسه در چارچوب همکاری‌های چندجانبه با کشورهایی چون هند، استرالیا، ژاپن و آمریکا تلاش می‌کند تا توازن قوا در برابر چین را در این منطقه حفظ کند.
3. دیپلماسی دفاعی و فروش تسلیحات
از طریق قراردادهای تسلیحاتی (مانند فروش زیردریایی به هند یا بحث‌برانگیزترین مورد با استرالیا)، فرانسه نقش فعالی در تأمین امنیت کشورهای منطقه ایفا کرده و از دیپلماسی دفاعی برای تقویت نفوذ خود استفاده می‌کند.
چالش‌های پیش روی فرانسه
- تضاد منافع با چین و احتمال تبدیل شدن به بخشی از یک رویارویی نظامی بزرگ‌تر.
- انتقاد داخلی و منطقه‌ای از نقش نظامی‌گرایانه فرانسه در حوزه‌ای که از اروپا دور است.
- نیاز به منابع مالی و لجستیکی بیشتر برای حفظ پایگاه‌ها و عملیات‌های دریایی در منطقه.
- رقابت با دیگر قدرت‌های منطقه‌ای مانند استرالیا، هند و ژاپن برای کسب جایگاه ژئوپلیتیکی برتر.
فرانسه با داشتن حضور سرزمینی، نظامی و دیپلماتیک در اقیانوس هند، در حال تبدیل شدن به یکی از بازیگران اصلی این منطقه حساس است. سیاست‌های فرانسه ترکیبی از:
- منافع امنیتی (حفظ مسیرهای تجاری و مقابله با تهدیدات دریایی)
- منافع اقتصادی (فروش تسلیحات، انرژی، شیلات)
- و وجهه بین‌المللی (نقش قدرت موازنه‌گر مستقل از آمریکا)
را دنبال می‌کند. با این حال، پویایی‌های پیچیده منطقه، مانند رقابت چین-آمریکا، استقلال‌طلبی کشورهای کوچک، و تغییرات اقلیمی، چالش‌هایی برای پاریس ایجاد می‌کنند.
