گرینلند، میدان رقابت ژئوپولیتیک: حمایت فرانسه از دانمارک در برابر طمع آمریکا

وزیر امور خارجه فرانسه، ژان‑نوئل بارو، در جریان سفری دو روزه به گرینلند، از کشتی نظامی فرانسوی BSAM Garonne در بندر نواک دیدن کرد و پیامی آشکار از همبستگی پاریس با دانمارک و مردم این جزیره خودگردان مقابل تلاش‌های نفوذ و تهدید از سوی آمریکا ارائه داد. این اقدام در پاسخ به اظهارات مداخله‌جویانه دونالد ترامپ درباره‌ «خرید» یا حتی امکان استفاده از زور برای تصاحب گرینلند صورت گرفت.

در پی تکرار تمایل دونالد ترامپ برای مالکیت گرینلند که این جزیره را «الزامی برای امنیت ملی آمریکا» خوانده، فرانسه واکنش نسبتا تندی نشان داد. ژان‑نوئل بارو وزیر خارجه فرانسه در سفر خود به این سرزمین تأکید کرد گرینلند بخشی از اتحادیه اروپا قلمداد نمی‌شود، اما به‌عنوان یکی از قلمروهای دانمارک،عضو اتحادیه، مشمول حمایت امنیتی اروپا است.

او در گفتگویی با رادیو«France Inter» با صراحت اعلام کرد: «اتحادیه اروپا اجازه نمی‌دهد هیچ‌کس به مرزهای حکومتی‌اش تعرض کند»، و گفت جهان وارد دوره‌ای شده که قانون جنگل در آن حکم‌فرماست و به همین دلیل اروپا باید قدرت خود را افزایش دهد.

بارو در این سفر دو روزه از کشتی نظامی BSAM Garonne بازدید کرد تا نشان دهد فرانسه همچنان در عرصه‌های استراتژیک راهبردی حضور دارد و به دفاع از متحدان اروپایی‌اش پایبند است.

وزیر امور خارجه فرانسه تأکید کرده است که سفر او همدلی پاریس با دانمارک، گرینلند و مردم آن‌ جزیره را در مواجهه با چالش‌های فعلی آشکار می‌سازد.

بارو همچنین اعلام کرد در صورتی که دانمارک درخواست حمایت امنیتی کند، فرانسه آماده‌ی اعزام نیرو اعم از نیروهای اروپایی یا فرانسوی به این منطقه است. این در حالی است که تا کنون چنین درخواستی از سوی دانمارک طرح نشده است.

اظهارات بارو و اقدام سفر او به گرینلند، واکنش گسترده‌ای در اروپا به همراه داشت. او تصریح کرد خط قرمزهای اروپا نباید تهدید شوند و ضرورت دارد اتحادیهٔ اروپا در برابر فشارهای استکباری بیدار شود.

سفر ژان-نوئل بارو به گرینلند بیش از اینکه یک دیدار دیپلماتیک باشد، نمایانگر یک موضع‌گیری بی‌سابقه از سوی فرانسه در حمایت از ثبات حاکمیتی و تمامیت ارضی کشورهای اروپایی بود. این سفر، دو پیام اصلی را منتقل می‌کند؛ نخست استقرار و آمادگی فرانسه برای دفاع از متحدان اروپایی حتی در گوشه‌ای دورافتاده مثل گرینلند و دوم پاسخ جدی به مانورهای سلطه‌جویانه آمریکا و نشان دادن اینکه اروپا حاضر نیست در برابر دسیسه‌های بزرگ‌تری بی‌تفاوت بماند.

این حرکت دیپلماتیک بر اهمیت وحدت استراتژیک و توجه ویژه به مناطق حساس جغرافیایی در نقشه‌ی امنیتی اروپا تأکید دارد و پیام روشنی برای آینده تعاملات قدرت‌ها در قطب شمال ارسال می‌کند.

در حقوق بین‌الملل، اصل بنیادین منشور ملل متحد (ماده ۲ بند ۴) هرگونه تهدید یا استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی کشورها را منع می‌کند. از آنجا که گرینلند بخشی از قلمرو پادشاهی دانمارک محسوب می‌شود (هرچند دارای خودگردانی داخلی)، هرگونه ادعا یا اقدام برای تصاحب این سرزمین از سوی دولت ثالثی مانند آمریکا، نقض آشکار حقوق بین‌الملل است.

گرینلند طبق «قانون خودمختاری ۲۰۰۹» اختیار بالایی در مدیریت داخلی و منابع طبیعی خود دارد. با این حال، سیاست خارجی و دفاعی آن همچنان در صلاحیت دولت مرکزی دانمارک باقی مانده است. بنابراین، درخواست حمایت نظامی یا هرگونه توافق خارجی باید از مسیر دانمارک و در چارچوب قوانین بین‌المللی تنظیم شود.

علاوه بر این اگرچه گرینلند عضو اتحادیه اروپا نیست (در سال ۱۹۸۵ پس از همه‌پرسی از جامعه اقتصادی اروپا خارج شد)، اما چون بخشی از قلمرو دانمارک است، تحت شمول ضمانت‌های امنیتی اتحادیه اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) قرار دارد. بر اساس ماده ۴ و ۵ پیمان ناتو، هرگونه تهدید علیه گرینلند می‌تواند به‌عنوان تهدید علیه کل متحدین ناتو تلقی شود.

فرانسه و دانمارک به‌عنوان دو عضو ناتو و اتحادیه اروپا، همکاری‌های امنیتی گسترده‌ای دارند. در سال‌های اخیر، روابط دوجانبه در زمینه‌های دفاع سایبری، امنیت دریایی و مشارکت در مأموریت‌های بین‌المللی تقویت شده است. بازدید وزیر خارجه فرانسه از کشتی BSAM Garonne در گرینلند در همین چارچوب صورت گرفت؛ اقدامی که پیام «حضور فعال» فرانسه در حمایت از دانمارک را منتقل می‌کند.

گرینلند در نقطه‌ای استراتژیک قرار دارد: بین آمریکای شمالی و اروپا، مشرف بر مسیرهای دریایی قطب شمال. با ذوب شدن یخ‌های قطبی و باز شدن مسیرهای کشتیرانی جدید (به‌ویژه مسیر شمال شرقی که روسیه روی آن حساب زیادی باز کرده)، کنترل گرینلند به معنای دسترسی بهتر به شریان‌های حمل‌ونقل آینده است. این منطقه ذخایر عظیمی از فلزات کمیاب (Rare Earth Elements) دارد که در صنایع فناوری پیشرفته و نظامی حیاتی‌اند. همچنین منابع نفت و گاز بالقوه در آب‌های اطراف این جزیره توجه آمریکا و دیگر قدرت‌ها را به خود جلب کرده است.

آمریکا در گرینلند پایگاه هوایی Thule را دارد که بخش مهمی از سیستم دفاع موشکی و هشدار سریع واشنگتن در برابر تهدیدات روسیه و چین محسوب می‌شود. حضور گسترده‌تر در گرینلند، دسترسی و برتری آمریکا در قطب شمال را تثبیت می‌کند. آمریکا به دنبال افزایش حضور نظامی و اقتصادی در قطب است و گرینلند را دروازه‌ای برای دسترسی و کنترل می‌داند.

در واقع گرینلند فقط یک جزیره یخی دورافتاده نیست، بلکه نقطه‌ای حیاتی در رقابت جهانی برای منابع، مسیرهای جدید دریایی و برتری نظامی در قطب شمال است. همین رقابت است که باعث شده آمریکا به‌طور علنی علاقه‌اش به «مالکیت یا کنترل» این سرزمین را نشان دهد و اروپا، به‌ویژه فرانسه، برای دفاع از دانمارک و حفظ نظم بین‌المللی وارد میدان شود.