موج گرما در اروپا و بحران در نیروگاه‌های هسته‌ای: پیامدهای زیست‌محیطی و هشدار نسبت به آینده‌ی انرژی
موج گرمای اروپا باعث توقف چند نیروگاه هسته‌ای شد؛ افزایش دمای آب، اکوسیستم و امنیت انرژی را تهدید می‌کند.
موج بی‌سابقه گرما در اروپا موجب خاموشی موقت چند نیروگاه هسته‌ای در فرانسه و سوئیس شده است؛ نیروگاه‌هایی که به دلیل افزایش دمای رودخانه‌های اطراف، دیگر نمی‌توانند با استفاده از آب این منابع، راکتورها را به طور ایمن خنک کنند. این رخداد که از آن به عنوان نشانه‌ای از شکنندگی زیرساخت‌های انرژی در برابر تغییرات اقلیمی یاد می‌شود، زنگ خطری برای سیاست‌گذاران و متخصصان حوزه انرژی است.
در فرانسه، یکی از دو راکتور نیروگاه هسته‌ای گولفش در جنوب کشور در روز یکشنبه به‌طور کامل خاموش شد. این تصمیم پس از پیش‌بینی افزایش دمای رودخانه گارون به بیش از ۲۸ درجه سانتی‌گراد اتخاذ شد. چند روز بعد، نیروگاه بتسناو (Beznau) در سوئیس که در کنار رودخانه آر واقع شده، ابتدا یکی از راکتورهای خود را در روز سه‌شنبه و سپس راکتور دوم را در روز چهارشنبه از مدار خارج کرد.
در هر دو کشور، قوانین محیط‌زیستی اپراتورهای نیروگاه‌ها را ملزم می‌کند که در هنگام گرم شدن بیش از حد آب رودخانه‌ها، تولید انرژی را کاهش دهد تا اکوسیستم‌های پایین‌دست دچار آسیب نشود. شرکت سوئیسی «اکسپو» (Axpo)، اپراتور نیروگاه بتسناو، در بیانیه‌ای اعلام کرد که هدف از این اقدام، جلوگیری از «گرمایش بیش از حد آبی است که خود به‌طور طبیعی در تابستان گرم شده» و چنین وضعیتی می‌تواند فشار مضاعفی بر گیاهان و جانوران آبزی وارد آورد.
براساس این بیانیه، دمای آب رودخانه آر چندین روز پیاپی از ۲۵ درجه سانتی‌گراد فراتر رفته بود. همزمان، نیروگاه بوژه (Bugey) در جنوب‌شرقی فرانسه نیز اعلام کرد که تولید برق خود را به دلیل افزایش دمای آب، کاهش داده است.
با اینکه دمای هوا در نقاط مختلف اروپا در هفته جاری به بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد رسیده، پیش‌بینی‌ها حاکی از کاهش نسبی دما در آخر هفته است. اما کارشناسان هشدار می‌دهند که چنین پدیده‌هایی دیگر استثنا نیستند و با ادامه روند گرمایش جهانی، می‌توان انتظار داشت که این اختلالات در تولید انرژی بیشتر شود.
نیروگاه‌های هسته‌ای که عمدتاً بین دهه‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ در اروپا و آمریکا ساخته شده است، برای شرایط اقلیمی کنونی طراحی نشده بودند. با افزایش میانگین دمای زمین، موارد توقف اضطراری فعالیت این نیروگاه‌ها به دلیل گرما نیز افزایش یافته است.
گزارشی از نهاد حسابرسی دولتی فرانسه در سال ۲۰۲۴ هشدار داد که تا سال ۲۰۵۰، میزان برق از دست رفته به دلیل توقف تولید ناشی از گرما ممکن است سه تا چهار برابر شود. این موضوع اهمیت بازنگری در طراحی و راهبردهای بلندمدت انرژی در کشورهایی چون فرانسه و سوئیس را دوچندان می‌کند.
در حال حاضر، انرژی هسته‌ای نزدیک به دو سوم از برق مصرفی فرانسه را تأمین می‌کند و در سوئیس نیز یک‌سوم از کل انرژی مصرفی از این منبع تأمین می‌شود. با این حال، مقامات هر دو کشور اعلام کرده‌اند که خاموشی‌های اخیر تأثیر قابل توجهی بر شبکه برق نخواهد داشت. شرکت اکسپو تأکید کرده که سایر منابع مانند نیروگاه‌های برق‌آبی می‌توانند کمبود موقت برق را جبران کنند.
در سال ۲۰۲۲، موج گرمای دیگری در اروپا باعث شد تا سازمان هسته‌ای فرانسه برای مدت کوتاهی محدودیت‌های مربوط به دمای خروجی آب را کاهش دهد تا تولید نیروگاه‌ها متوقف نشود. در سوئیس نیز، با وجود افزایش دمای رودخانه‌ها، نیروگاه بتسناو همچنان به کار خود ادامه داد؛ زیرا وضعیت تأمین برق اجازه خاموشی را نمی‌داد. با این حال، مقامات اعلام کرده‌اند که خاموشی امسال اولین مورد از این دست در سوئیس به دلیل دمای آب است.
فراتر از مسائل تولید برق، اثرات گرمای بیش از حد بر حیات وحش نیز چشم‌گیر است. آلودگی گرمایی – که در اثر ورود آب گرم‌تر به رودخانه‌ها به وجود می‌آید – میزان اکسیژن محلول در آب را کاهش داده و می‌تواند موجب شکوفایی جلبک‌ها و مرگ ماهیان شود. تغییرات ناگهانی دمایی نیز به بسیاری از گونه‌ها آسیب می‌زند. از سوی دیگر، اگر دمای آب ورودی به نیروگاه‌ها بیش از حد بالا باشد، کارایی آن برای خنک‌سازی راکتورها کاهش یافته و فعالیت نیروگاه را از نظر ایمنی غیرممکن می‌کند.
تمامی نیروگاه‌های هسته‌ای سوئیس دارای گواهی ایمنی برای تحمل گرما تا دمای هوای ۴۰ درجه سانتی‌گراد هستند. اما همان‌طور که نشان داده شد، حتی این ظرفیت نیز در برابر تغییرات اقلیمی شدید، محدود و شکننده است.
با تکرار این وضعیت در سال‌های آینده، کشورهای اروپایی ناگزیر خواهند بود که راهکارهایی نوآورانه برای کاهش وابستگی به منابع آب رودخانه‌ها و مقاوم‌سازی نیروگاه‌های خود در برابر تغییرات اقلیمی اتخاذ کنند.
