مذاکره بین ایران و آمریکا در عمان؛ اروپا از دور خارج شد
دور اول مذاکرات (غیر)مستقیم ایران و آمریکا درباره‌ی برنامه‌ی هسته‌ای، بدون حضور اروپا و با میانجیگری عمان در فضای احترام و با ارزیابی مثبت خاتمه یافت، مذاکراتی که نقش اروپا در آن حذف شده بود.
پس از هفت سال از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای برجام، دور جدیدی از گفت‌وگوهای هسته‌ای میان تهران و واشنگتن، این بار بدون حضور و میانجیگری اروپا، از روز شنبه ۲۴ فروردین در عمان آغاز شد. سلطان‌نشین عمان میزبانی این مذاکرات حساس را برعهده داشت و دو هیئت آمریکایی و ایرانی را در خاک خود پذیرا شده است. ریاست هیئت آمریکایی را «استیو ویتکاف»، نماینده‌ی ویژه‌ی آمریکا در امور خاورمیانه، و ریاست هیئت ایرانی را «عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه‌ی ایران، برعهده داشتند.
مقامات ایرانی، در آستانه‌ی این مذاکرات، اعلام کردند که «فرصتی واقعی به دیپلماسی داده شده است»، هرچند با توجه به شدت تنش‌های موجود میان تهران و واشنگتن، انتظار یک تحول سریع چندان واقع‌بینانه نیست. در همین حال، کاخ سفید بار دیگر تأکید کرد که هدف نهایی دولت آمریکا، «ممانعت کامل از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای» است. سخنگوی کاخ سفید ضمن اعلام پایبندی آمریکا به مسیر دیپلماسی هشدار داد که «تمام گزینه‌ها روی میز است» و در صورت عدم موفقیت مذاکرات، اقدامات دیگری مدنظر قرار خواهد گرفت.
بازگشت دو طرف به میز مذاکره، در شرایطی صورت می‌گیرد که ایالات متحده برای ارسال پیام به تهران، حضور نظامی خود را در منطقه خلیج فارس تقویت کرده و دومین ناو هواپیمابر خود را به این آب‌ها اعزام نموده است. این اقدام از سوی تحلیل‌گران به‌عنوان تلاشی برای اعمال فشار همزمان با مذاکره تعبیر شده است.
از سوی دیگر، غیبت کشورهای اروپایی در این مذاکرات، ضربه‌ای به جایگاه دیپلماتیک آن‌ها در پرونده‌ی هسته‌ای ایران تلقی می‌شود. اروپا که در سال‌های اخیر نقش میانجیگری فعالی ایفا کرده بود، اکنون به تماشاگر تحولات بدل شده است. دیپلمات‌های اروپایی پیش‌تر نگرانی خود را از احتمال حذف شدن از روند گفت‌وگوها ابراز کرده بودند و حالا این نگرانی به واقعیت پیوسته است.
در شرایطی که ایران به دنبال کاهش فشار تحریم‌ها و تثبیت دستاوردهای هسته‌ای خود است، و آمریکا نیز خواهان محدودسازی برنامه‌ی هسته‌ای ایران، هر دو طرف انگیزه‌هایی قوی برای مذاکره دارند، اما اختلافات بنیادین بر سر مسائل کلیدی همچون میزان غنی‌سازی اورانیوم، نظارت‌های بین‌المللی، و آینده‌ی تحریم‌ها همچنان باقی است.
ناظران معتقدند که عمان با توجه به روابط حسنه‌ی خود با هر دو کشور، نقش مهمی در تسهیل ارتباطات ایفا خواهد کرد. تجربه‌ی موفق میانجیگری عمان در گذشته، از جمله در مراحل اولیه‌ی مذاکرات برجام، امیدواری‌هایی به موفقیت نسبی این دور از گفت‌وگوها ایجاد کرده است.
در همین حال کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای مذاکرات با ایران را مثبت و سازنده ارزیابی کرد. وزیر امور خارجه‌ی ایران نیز اعلام کرد که گفت‌وگوها در فضای احترام متقابل انجام شد. همین موضوع باعث واکنش مثبت بازارهای مالی در ایران شد. دو طرف اعلام کردند که در روزهای آتی بر سر ادامه‌ی مذاکرات به منظور رسیدن به چارچوب‌های کلی توافق احتمالی صحبت خواهد شد.
با این حال، آغاز مذاکرات مستقیم، هرچند مستقیم یا غیر مستقیم و پشت درهای بسته، در میانه‌ی فضای پرتنش خاورمیانه و افزایش خطر درگیری‌های منطقه‌ای، گامی بسیار مثبت در جهت مهار بحران خواهد بود. موفقیت این مذاکرات نه تنها سرنوشت برنامه‌ی هسته‌ای ایران، بلکه آینده توازن قوا را نیز در منطقه تحت تأثیر قرار خواهد داد.
