مانوئل والس در تلاش برای نجات توافق بوژیوال در کالدونیای جدید

مانوئل والس، وزیر سرزمین‌های ماوراءبحار فرانسه، در سفری چهارروزه به کالدونیای جدید وارد شد تا بار دیگر برای حفظ و اجرای توافق بوژیوال که اوایل ژوئیه میان گروه‌های مختلف سیاسی به دست آمده بود، تلاش کند. این توافق که قرار بود مبنای اصلاح قانون اساسی و سپس برگزاری همه‌پرسی در کالدونیای جدید شود، با مخالفت قاطع جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها (FLNKS) روبه‌رو شده است؛ مخالفتی که رهبران این جریان از آن به عنوان «ردی صریح، یکپارچه و قاطع» یاد می‌کنند.

والس که سفرش تا روز شنبه ادامه خواهد داشت، نخستین دیدارهای دو‌جانبه خود را با همه احزاب و جریان‌هایی آغاز کرده که در تدوین توافق بوژیوال نقش داشتند. او امیدوار است با گفت‌وگو، حتی مخالفان توافق، به‌ویژه جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها را متقاعد کند که در روند سیاسی جاری باقی بمانند. تقریباً همه جریان‌های دیگر صحنه‌ی سیاسی کالدونیای جدید، از وفاداران ضد‌استقلال رادیکال گرفته تا نیروهای میانه‌رو مانند «کالدونی با هم»، یا احزاب مستقل نظیر «بیداری اقیانوسیه» و حتی برخی احزاب استقلال‌طلب چون «پالیکا» و «اتحاد ترقی‌خواه در ملانزی»، توافق را پذیرفته‌اند. بدین ترتیب، تنها جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها است که همچنان به مخالفت سرسختانه ادامه می‌دهد.

برنامه‌ی والس این است که روز پنج‌شنبه «کمیته‌ی تدوین» را برای تبدیل توافق به متن قانونی و آماده‌سازی اصلاح قانون اساسی تشکیل دهد. این کمیته به ظاهر نقش فنی دارد، اما در عمل می‌تواند تغییراتی در مفاد توافق ایجاد کند. این انعطاف‌پذیری می‌توانست فرصتی برای جلب رضایت جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها باشد، با این حال دو مانع بزرگ در برابر او قرار دارد: نخست، اختلافات بنیادین بر سر اصل حاکمیت؛ دوم، تغییرات در ترکیب رهبری جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها.

جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها همچنان بر اصل «دسترسی به حاکمیت کامل» تأکید دارد و تنها پس از تحقق استقلال حاضر است درباره‌ی تقسیم برخی اختیارات حاکمیتی با فرانسه گفت‌وگو کند. این خواسته به هیچ‌وجه در چارچوب توافق بوژیوال نمی‌گنجد و از دید احزاب ضد‌استقلال نیز خط قرمزی غیرقابل عبور محسوب می‌شود. در صورت پذیرش چنین رویکردی، جریان‌های وفادار به فرانسه احتمالاً روند سیاسی را ترک خواهند کرد. بنابراین والس در موقعیتی دشوار قرار دارد که نه می‌تواند به‌طور کامل امتیاز بدهد و نه قادر است مخالفان سرسخت را نادیده بگیرد.

مانع دوم مربوط به تحولات داخلی جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها است. در آغاز مذاکرات، چهره‌های باتجربه‌ای چون امانوئل تیجیباو، روچ وامیتان و میکائیل فارست رهبری هیئت مذاکره‌کننده استقلال‌طلبان را برعهده داشتند. اما امضای پیش‌نویس توافق بوژیوال توسط این افراد، بدون آنکه به گفته‌ی رهبران جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها اختیار رسمی داشته باشند، باعث برکناری آنان شد. اکنون کمیته‌ی سیاسی جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها زیر نظر کریستیان تئن اداره می‌شود. با این حال تئن خود تحت نظارت قضایی در فرانسه است و به دلیل پرونده‌اش در ارتباط با خشونت‌های سال ۲۰۲۴ اجازه‌ی سفر به کالدونیای جدید را ندارد.

بنابراین، مذاکرات با والس عملاً بر دوش چهره‌های تازه‌واردی افتاده که تجربه و اختیار کافی ندارند. افرادی چون دومینیک فوشی، دبیرکل اتحادیه‌ی کالدونیایی که هرگز مسئولیتی انتخابی نداشته، یا لوری ئومونی، نماینده‌ی جوان «رستاخیز دموکراتیک اقیانوسیه»، و همچنین گروه‌های ملی‌گرای رادیکال که تنها یک سال است به جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها پیوسته‌اند. طبیعی است که این تیم جدید حاضر نخواهد شد بدون تأیید مستقیم تئن تعهدی بدهد؛ امری که عملاً امکان انعطاف در مذاکرات را به حداقل می‌رساند.

اگر جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها همچنان بر مخالفت خود پافشاری کند، آینده‌ی توافق بوژیوال به شدت تیره خواهد شد. این وضعیت در حالی است که دولت فرانسه نیز با بحران‌های سیاسی روبه‌رو است و حتی احتمال دارد کابینه‌ی فرانسوا بایرو با رأی عدم اعتماد روبه‌رو شود. در چنین فضایی، تداوم حضور والس در وزارت سرزمین‌های ماوراءبحار نیز قطعی نیست. اگر او جای خود را به وزیری دیگر بدهد، معلوم نیست جانشینش با همان انرژی و سرسختی پیگیر اجرای توافق باشد.

از سوی دیگر، مجلس ملی و سنا باید اصلاح قانون اساسی را تصویب کنند تا زمینه برگزاری همه‌پرسی در کالدونیای جدید فراهم شود. اما پرسش کلیدی این است: آیا نمایندگان حاضر خواهند شد متنی را تصویب کنند که یکی از مهم‌ترین نیروهای سیاسی – یعنی جبهه‌ی آزادی‌بخش ملی کاناک و سوسیالیست‌ها – آن را نپذیرفته است؟ تجربه‌ی سال ۲۰۲۴ نشان داد که نادیده گرفتن استقلال‌طلبان می‌تواند به بروز بحرانی عمیق منجر شود. در همان سال، اصلاح جنجالی در ترکیب بدنه‌ی انتخاباتی، که بدون توافق استقلال‌طلبان تصویب شد، شعله‌ورکننده‌ی شورش‌های گسترده‌ای بود که ماه‌ها ادامه یافت، ۱۴ کشته برجای گذاشت و میلیاردها یورو خسارت به بار آورد.

مانوئل والس در سفری که پنجمین حضور او در کالدونیای جدید طی هشت ماه گذشته است، مأموریتی بسیار دشوار بر دوش دارد: نجات توافقی که می‌تواند مسیر آینده‌ی روابط پاریس و نومئا را تعیین کند. با این حال، شکاف عمیق بر سر مسئله‌ی حاکمیت، ضعف و پراکندگی رهبری استقلال‌طلبان، و فضای سیاسی شکننده در فرانسه، همه دست به دست هم داده‌اند تا موفقیت او بسیار نامحتمل به نظر برسد. آینده‌ی توافق بوژیوال، و در نتیجه آینده‌ی سیاسی کالدونیای جدید، در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.