فرانسه و معمای کار: کم‌کاری یا کم‌اشتغالی؟
ضعف نرخ اشتغال در میان جوانان و سالمندان، مانع اصلی رشد اقتصادی فرانسه و دلیل واقعی ساعات کار کمتر است.
فرانسه در مسیر بهبود وضعیت مالی و افزایش بهره‌وری اقتصادی با مانعی جدی روبه‌روست: نرخ اشتغال پایین‌تر از میانگین اروپا، به‌ویژه در میان جوانان و سالمندان. فرانسوا بایرو، نخست‌وزیر، در ۱۵ ژوئیه در جریان ارائه‌ی برنامه‌ای برای اصلاح حساب‌های عمومی، تأکید کرد: «باید همه‌ی مردم بیشتر کار کند» و خواستار «آشتی دوباره‌ی کشور با کار» شد. در همان راستا، آملی دو مونشالَن، وزیر حساب‌های عمومی، هشدار داد که فرانسوی‌ها به‌طور متوسط ۱۰۰ ساعت کمتر از آلمانی‌ها در سال کار می‌کنند.
دولت برای افزایش زمان کار، پیشنهادهایی چون حذف دو روز تعطیلی رسمی یا صرف‌نظر از یک هفته مرخصی با پرداخت حقوق را مطرح کرده است. اما این سخنان واکنش سندیکاهایی چون کنفدراسیون فرانسوی دموکراتیک کار (CFDT) را در پی داشت. ماریلیز لئون، دبیرکل این اتحادیه، روش محاسبه را نادرست دانست. با این حال، واقعاً فرانسوی‌ها چقدر کمتر از همتایان اروپایی خود کار می‌کنند؟
بر اساس داده‌های جدید سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی (OECD)، میزان متوسط ساعات کار سالانه به ازای هر نفر در فرانسه ۶۶۶ ساعت است؛ پایین‌تر از آلمان (۷۲۴ ساعت) و همچنین کمتر از میانگین OECD (۷۷۶ ساعت). شورای تحلیل اقتصادی فرانسه (CAE) نیز در گزارشی اشاره کرده است که فرانسه سالانه حدود ۱۰۰ ساعت کمتر از آلمان و بریتانیا و حدود ۳۰۰ ساعت کمتر از ایالات متحده کار می‌کند.
این اختلاف نه به دلیل تنبلی فردی، بلکه به‌واسطه‌ی تعداد کمتر افراد شاغل در میان جمعیت فعال است. این شاخص به‌طور طبیعی کشورهایی را که جمعیت غیرفعال بیشتری (دانش‌آموز، بازنشسته یا بیکار) دارند، در موقعیت نامناسبی قرار می‌دهد.
اقتصاددانان شورای تحلیل اقتصادی فرانسه (CAE) تأکید دارند که مسئله‌ی اصلی در فرانسه، تعداد کم شاغلان است، نه کم‌کاری آن‌ها. در واقع، نرخ اشتغال پایین‌تر نسبت به کشورهای همسایه، علت اصلی ساعات کار کمتر به‌ازای هر نفر است.
بر پایه‌ی داده‌های مؤسسه‌ی آمار فرانسه (Insee)، نرخ اشتغال جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله در سال ۲۰۲۴ حدود ۶۹ درصد بوده است، در حالی که این رقم در آلمان ۷۷ درصد و در اتحادیه‌ی اروپا ۷۱ درصد است. این اختلاف عمدتاً مربوط به دو گروه سنی خاص است: جوانان (۱۵ تا ۲۴ سال) و سالمندان (۵۵ تا ۶۴ سال).
در گروه سالمندان، تنها ۶۰/۳٪ از جمعیت در فرانسه شاغل هستند، در حالی که در آلمان این رقم به ۷۵/۲٪ می‌رسد. در مورد جوانان، شکاف حتی عمیق‌تر است: ۳۴/۴٪ در فرانسه در برابر ۵۱٪ در آلمان. گزارش شورای تحلیل اقتصادی فرانسه (CAE) همچنین هشدار می‌دهد که دو سال پس از پایان تحصیلات، جوانان کم‌مهارت فرانسوی ۱۵ تا ۳۰ درصد کمتر از همتایان آلمانی یا بریتانیایی خود وارد بازار کار می‌شوند.
اگر معیار را نه کل جمعیت، بلکه فقط افراد شاغل در نظر بگیریم، تصویر متفاوتی به‌دست می‌آید. در این حالت، هر فرد شاغل در فرانسه به‌طور متوسط ۱۴۹۱ ساعت در سال کار می‌کند، در حالی که در آلمان این رقم تنها ۱۳۳۱ ساعت است. اما با وجود این برتری، فرانسه همچنان پایین‌تر از میانگین سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی (OECD) (۱۷۳۶ ساعت) قرار دارد.
یکی از دلایل اصلی تفاوت میان فرانسه و آلمان، فراوانی مشاغل پاره‌وقت در آلمان است. با این حال، بنا بر مطالعه‌ای از مؤسسه‌ی Rexecode در دسامبر ۲۰۲۳، حتی شاغلان تمام‌وقت در فرانسه یکی از پایین‌ترین ساعات کاری را در اروپا دارند. این تفاوت به اندازه‌ی حدود سه هفته کار کمتر در سال نسبت به آلمان است.
سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی (OECD) میانگین ساعت کاری هفتگی را نیز ارائه کرده است. فرانسه با ۳۶.۲ ساعت در هفته، کمی پایین‌تر از میانگین OECD (۳۷ ساعت) اما بالاتر از آلمان (۳۴/۲ ساعت) قرار دارد. این رقم دقیقاً مطابق با میانگین اتحادیه‌ی اروپا است.
آن‌چه در نگاه اول به‌عنوان «کم‌کاری فرانسوی‌ها» مطرح می‌شود، بیشتر به ضعف ساختاری در نرخ اشتغال جوانان و سالمندان مربوط است. این واقعیت نشان می‌دهد که راهکار افزایش رشد اقتصادی و اصلاح مالیه‌ی عمومی نه صرفاً در افزایش ساعت کاری، بلکه در بهبود سیاست‌های اشتغال و آموزش حرفه‌ای برای اقشار آسیب‌پذیر نهفته است. تمرکز دولت بر این دو گروه می‌تواند بهره‌وری عمومی را افزایش دهد و از فشار بر شاغلان کنونی بکاهد.
