سناتوری که به دشمن شماره یک ترامپ در اروپا تبدیل شد

کلود مالئوره، سناتور فرانسوی و چهره‌ای نسبتاً ناشناخته در عرصه جهانی، در سال‌های اخیر با سخنرانی‌هایی تند و گزنده که میلیون‌ها بار در اینترنت دیده شده است، به یکی از صریح‌ترین و تأثیرگذارترین منتقدان اروپایی دونالد ترامپ تبدیل شده است. این پزشک بازنشسته و سیاستمدار کهنه‌کار، رئیس‌جمهور آمریکا را به «امپراتور آتش‌افروز» تشبیه کرده و از او به‌عنوان تهدیدی برای دموکراسی و قانون اساسی ایالات متحده یاد کرده است.

او اخیراً در مراسمی در شهر ویشی، به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم، در حالی که تاج گلی بر پای یادمانی نهاد، صحبت‌های دانشجویان درباره‌ی صلح، ارزش‌های جمهوری فرانسه، و خطر فاشیسم گوش داد. اما برخلاف چهره‌ی آرام و آراسته‌اش، سابقه‌‌ي سیاسی و فکری او آکنده از مبارزه با استبداد، چه از نوع راست‌گرایانه و چه چپ‌گرایانه است.

مالئوره که ۲۸ سال شهردار ویشی بود، شهری که نام آن به خاطر همکاری رژیم پتن با آلمان نازی شناخته شده، خود را «ذاتاً ضدتوتالیتر» توصیف می‌کند. او با انتقاد از امتناع فرانسه از مسئولیت تاریخی‌اش در قبال جنایات جنگ جهانی دوم، تاکید دارد که رژیم ویشی نماینده‌ی دولت فرانسه بود و نمی‌توان تمام مسئولیت آن را بر دوش چند نفر گذاشت.

زندگی سیاسی او از تجارب انسانی‌اش در میدان‌های بحران شکل گرفته است. در دهه‌ی ۱۹۷۰، مالئوره به عنوان پزشک با سازمان «پزشکان بدون مرز» همکاری می‌کرد و در اردوگاه‌های پناهجویان لائوس و ویتنام، در دل فقر هند و در کشتارگاه‌های کامبوج تحت حکومت خمرهای سرخ، شاهد فجایع ایدئولوژی‌های تمامیت‌خواه بود. او که در دوران دانشجویی به مارکسیسم و تروتسکیسم علاقه‌مند بود، پس از مشاهده‌ی آثار مستقیم سیاست‌های کمونیستی، از ایده‌های چپ‌گرایانه خود دست کشید.

در سال ۱۹۸۱، زمانی که فرانسوا میتران کمونیست‌ها را وارد دولت کرد، مالئوره آن را «نقطه‌‌ی قطع نهایی» دانست. او بعدها میتران را «بزرگ‌ترین تحریف‌گر تاریخ معاصر فرانسه، حتی در مورد زندگی خودش» خواند.

کلود مالئوره که پس از بازنشستگی از طبابت به سیاست روی آورد، در کارنامه‌اش مسئولیت وزارت حقوق بشر در دولت شیراک، ریاست پزشکان بدون مرز، تأسیس یکی از نخستین پایگاه‌های اطلاعات سلامت در فرانسه (Doctissimo)، و ریاست فراکسیون راست‌گرای مستقل‌ها در سنای فرانسه دیده می‌شود. او چهره‌ای است آمیخته از دقت و ادب، در عین حال گزنده، نیش‌دار و گاه عبوس، اما متکی بر تجربه و دانش عمیق.

سخنرانی مشهور او علیه ترامپ در ماه مارس تنها ۸ دقیقه بود، اما همچون بمبی خبری در اینترنت منفجر شد. او در آن سخنرانی، ترامپ را به نرون و کالیگولا تشبیه کرد، با این تفاوت که «اسب کالیگولا دست‌کم به کسی آسیبی نمی‌زد». به باور او، رئیس‌جمهور آمریکا نظم حقوقی کشورش را ویران کرد، احکام غیرقانونی صادر کرد، قضات و فرماندهان نظامی را برکنار کرد و کنترل رسانه‌های اجتماعی را به دست گرفت؛ و اینها را نه صرفاً انحرافی از لیبرالیسم، بلکه آغاز «تصاحب دموکراسی» توصیف کرد.

علت تأثیرگذاری کلام او در مقیاس جهانی شاید در همین ترکیب بی‌نظیر از تجربه، صراحت، و باور به لیبرالیسم نهفته باشد. در حالی که جمهوری‌خواهان آمریکا در ترس فرو رفته‌اند و دموکرات‌ها رهبری منسجمی ندارند، او آمریکایی‌ها را به یاد سال ۱۹۴۰ فرانسه می‌اندازد، زمانی که مردم باید میان همراهی با اشغالگران و پیوستن به مقاومت، تصمیمی سرنوشت‌ساز می‌گرفتند.

با آنکه او دیگر مسئولیتی رسمی در دولت ندارد، اما همچنان حضوری فعال در فضای سیاسی و رسانه‌ای فرانسه دارد. چهره‌اش که پیش‌تر با سبیلی پهن شناخته می‌شد، این روزها ساده‌تر و شفاف‌تر است؛ همچون سخنانش که بی‌پرده، حساب‌شده، و قاطع است. کسانی که او را از نزدیک می‌شناسند، از «دقت وسواس‌گونه»، «اراده‌ی آهنین»، و «اخلاق کاری کم‌نظیر» او سخن می‌گویند.

شهر ویشی نیز در دوران شهرداری او تغییر چهره داد: نوسازی آب‌گرم‌های معروف، بازسازی کرانه‌های رودخانه‌ی آلیر، و ثبت جهانی این شهر به‌عنوان یکی از شهرهای آب‌گرم اروپا توسط یونسکو، از جمله دستاوردهای اوست. اما همچنان، نام و یاد پتن چون سایه‌ای بر میدان مرکزی شهر سنگینی می‌کند.

مالئوره با تمام تلخی‌هایی که دیده، به آینده امیدوار است. او باور دارد که آزادی و دموکراسی، اگرچه شکننده، اما همچنان در دل جوامع زنده‌اند و مردمانی که در لحظات حساس تاریخی، بیدار شوند، می‌توانند مسیر دیگری را رقم بزنند.