زیارت شارتر: اوج‌گیری جنبشی سنتی در دل کاتولیسیسم فرانسه
زیارت شارتر، نماد بازگشت نسل جوان کاتولیک به ایمان سنتی و واکنشی به فردگرایی و بحران معنویت امروز است.
در سال ۱۹۸۳، تنها ۵۰۰ نفر در نخستین کاروان زیارت از کلیسای جامع نوتردام پاریس تا کلیسای جامع شارتر شرکت کردند. امروز، این کاروان با بیش از ۱۹۰۰۰ زائر، به یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین گردهمایی‌های مذهبی در فرانسه تبدیل شده است؛ آن هم در قالب آیینی سنت‌گرا که با دعای تسبیح، و مراسم عشای ربانی به شیوه‌ی قبل از شورای دوم واتیکان (موسوم به مسه تریدانتین) برگزار می‌شود. روزنامه‌ی فیگارو در یادداشتی به شرح مراسم امسال می‌پردازد.
این پویایی، آن هم در عصر سکولار و جهانی‌شده‌ی امروز، پرسش‌هایی جدی را مطرح می‌کند: چرا در دورانی که دین در بسیاری از نقاط اروپا در انزواست، شمار جوانانی که مسافتی ۱۰۰ کیلومتری را به نیت نماز و نیایش می‌پیمایند، هر سال ۸ درصد افزایش می‌یابد؟ میانگین سنی زائران، حدود ۲۰ سال است و شعار امسال، برگرفته از دعاهای سنتی، «برای آن‌که او سلطنت کند، در زمین همچون آسمان» است.
این شعار به‌وضوح به دغدغه‌ی اصلی این کاروان اشاره دارد: احیای «سلطنت اجتماعی مسیح»، مفهومی که کلیسا در دهه‌های اخیر کمتر به آن پرداخته و اکنون توسط انجمن «بانوی مسیحیت» (Association Notre-Dame de Chrétienté) احیا می‌شود. فلیپ دارانتیه، رئیس این انجمن، می‌گوید: «ما با انتخاب این موضوع، صدمین سالگرد صدور سند Quas Primas از سوی پاپ پیوس یازدهم را گرامی می‌داریم، سندی که در آن جشن «مسیح پادشاه» به تقویم مسیحی افزوده شد.»
این زیارت که در عید پنجاهه (پنطیکاست) برگزار می‌شود، نه‌فقط صحنه‌ی حضور هزاران مؤمن است بلکه چهره‌هایی چون اسقف آستانه‌ی قزاقستان، مون‌سنیور اشنایدر، و کشیش‌های برجسته فرانسوی نیز در آن شرکت دارند. مراسم با عشای ربانی در کلیسای باشکوه شارتر به پایان می‌رسد. در طول مسیر، گروه‌های ۴۰ نفره‌ی موسوم به «فصل‌ها» از راهنمایی معنوی کشیشان برخوردار می‌شوند.
در یادداشت روزنامه‌ی فیگارو، پیشینه‌ی زائران نیز متنوع ذکر شده است: اولیویه، ۲۹ ساله، پس از دعوت یک دوست در سفر با ماشین، برای نخستین بار در این زیارت شرکت می‌کند. او می‌گوید: «می‌خواهم از شتاب زندگی شهری فاصله بگیرم، با افراد هم‌فکر آشنا شوم و ایمانم را تجربه کنم.» سیدونی، ۲۳ ساله و دانشجوی حسابداری، می‌گوید: «این لحظه‌ای استثنایی برای من است؛ یک خلوت معنوی با مسیح در دل طبیعت.»
در میان زائران، برخی با انگیزه‌ی عمیق‌تری قدم می‌زنند. مارین، مهندس ۳۲ ساله، معتقد است این گردهمایی به نیاز جوانان کاتولیک برای ابراز هویتشان پاسخ می‌دهد. او می‌افزاید: «این عشای ربانی سنتی، آیینی برای آینده است، نه گذشته.» آرنو، افسر ۳۰ ساله، با ۱۷ دوره حضور در زیارت، می‌گوید: «این حرکت، تجلی جوانی ابدی خداوند است. ما اینجا برای قدیس شدن راه می‌پیماییم.»
با این حال، این جنبش سنت‌گرا همواره در تنش با ساختار رسمی کلیسا قرار دارد. اگرچه اسقف شارتر، مون‌سنیور فیلیپ کریستوری، بارها کلیسا را به روی این زائران گشوده است، اما به تازگی نسبت به تصمیمات آیینی انجمن برگزارکننده ابراز نارضایتی کرده است. او با اشاره به این‌که برخی کشیشان غیرسنت‌گرا به دلیل محدودیت در نوع عشای ربانی (که تنها به شیوه‌ی قدیمی برگزار می‌شود) نتوانسته‌اند شرکت کنند، تأکید می‌کند: «تنوع آیینی، حق کشیشان است و من به عنوان اسقف، نمی‌پذیرم که یک انجمن، شکل اجرای مراسم مذهبی را تعیین کند.»
این چالش، بازتابی از تنش‌های گسترده‌تر در درون کلیسای کاتولیک است. از یک سو، پاپ فرانسیس با نگاه انتقادی به حرکت‌های سنت‌گرا و خطر «کلیسای موازی»، کوشیده است تا فضا را محدود کند. از سوی دیگر، انجمن‌هایی مانند «بانوی مسیحیت» با تاکید بر وفاداری به رم، اما با رد مراسم آیینی جدید، مسیر خود را پی گرفته‌اند.
با این‌حال، زائران شارتر نه خود را جدای از کلیسا می‌دانند و نه خواهان شکاف. آن‌ها به گفته‌ی یکی از شرکت‌کنندگان، «می‌خواهند محبت را به قلب کلیسا بازگردانند؛ چون کلیسا خانه‌ی ماست، نه میدان نبرد آیینی.»
در نهایت، شاید رمز موفقیت این زیارت همین باشد: دعوت به بازگشت به ریشه‌ها، به سادگی ایمان، به تجربه‌ای جمعی در دل طبیعت، به روحی که در هیاهوی زندگی مدرن، کمتر مجال ظهور دارد.
