دانشگاه‌های فرانسه در رقابت جهانی
رتبه‌بندی شانگهای نشان می‌دهد دانشگاه‌های فرانسه با وجود رقابت جهانی و محدودیت‌های مالی جایگاه علمی خود را حفظ کرده‌اند.
رتبه‌بندی شانگهای ۲۰۲۵ بار دیگر صحنه‌ی رقابتی تنگاتنگ میان دانشگاه‌های جهان را آشکار ساخت؛ رقابتی که در آن فرانسه توانسته است جایگاه خود را حفظ کند، هرچند با چالش‌های جدیدی روبه‌رو است. دانشگاه پاریس-ساکلی که در سال گذشته در جایگاه دوازدهم جهان قرار داشت، این بار با یک پله سقوط به رتبه‌ی سیزدهم رسید. با وجود این افت نسبی، همچنان تنها دانشگاه اروپای قاره‌ای است که در میان بیست دانشگاه برتر دنیا قرار دارد؛ جایگاهی که نشان‌دهنده‌ی کیفیت بالای پژوهش و آموزش عالی در این مؤسسه است.
این دانشگاه مجموعه‌ای از نهادهای معتبر همچون دانشگاه سابق پاریس-سود، مدارس عالی AgroParisTech، CentraleSupélec، دانشسرای عالی نرمال و دانشگاه پاریس-ساکلی را در بر می‌گیرد. در کنار آن، دانشگاه علوم و ادبیات پاریس (PSL) با یک پله افت به رتبه ۳۴ رسیده و دانشگاه سوربن نیز با دو پله سقوط در جایگاه ۴۳ قرار گرفته است. دانشگاه پاریس-سیته که حاصل ادغام پاریس-دیدرو و پاریس-دکارت است، موفق شده جایگاه شصتم خود را حفظ کند.
همانند سال گذشته، فرانسه چهار دانشگاه در میان صد دانشگاه برتر جهان دارد و از این منظر در رتبه ششم جهانی و هم‌رده با آلمان قرار می‌گیرد. ایالات متحده همچنان قدرت نخست در این عرصه است و ۳۷ دانشگاه در میان صد دانشگاه برتر دارد. پس از آن، چین با ۱۵، بریتانیا با ۸، و استرالیا و سوئیس هر یک با ۵ دانشگاه قرار دارد.
در مجموع، فرانسه دارای ۸ دانشگاه در میان ۲۰۰ دانشگاه نخست، ۱۸ دانشگاه در میان ۵۰۰ دانشگاه نخست و ۲۷ دانشگاه در میان هزار دانشگاه برتر است. این رقم نسبت به سال گذشته افزایش یافته و فرانسه را در جایگاه یازدهم جهانی از نظر تعداد دانشگاه‌های حاضر در این فهرست نگه داشته است. وزارت آموزش عالی و پژوهش فرانسه این نتایج را نشانه‌ای از «ظرفیت استثنایی پژوهش فرانسوی» می‌داند. فیلیپ باتیست، وزیر پژوهش و آموزش عالی، در بیانیه‌ای اعلام کرد که این موفقیت «دستاوردی ارزشمند» بوده و نشان می‌دهد سیاست‌های ادغام دانشگاهی و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند در سال‌های اخیر به بار نشسته است.
از نگاه دولت، برنامه‌هایی همچون «سرمایه‌گذاری برای آینده» و طرح «فرانسه ۲۰۳۰» در کنار سیاست ادغام مؤسسات آموزش عالی، مسیر را برای ارتقای جایگاه علمی کشور هموار کرده است. در سال ۲۰۰۳ تنها ۱۸ دانشگاه فرانسوی در رتبه‌بندی شانگهای حضور داشتند، اما اکنون این رقم به ۲۷ رسیده است.
با وجود این پیشرفت‌ها، رقابت جهانی در آموزش عالی به‌شدت افزایش یافته است. چین با حضور ۲۴۴ دانشگاه در میان هزار دانشگاه نخست، جایگاه خود را بیش از پیش تقویت کرده و حتی از نظر تعداد، ایالات متحده را پشت سر گذاشته است. در میان آن‌ها، دانشگاه تسینگ هوا در پکن موفق شد با رسیدن به رتبه‌ی هجدهم وارد جمع بیست دانشگاه برتر جهان شود و عنوان بهترین دانشگاه آسیا را به خود اختصاص دهد. این امر بیانگر راهبرد بلندمدت چین برای تبدیل‌شدن به قدرت علمی جهان است؛ راهبردی که بر سرمایه‌گذاری عظیم دولتی و جذب نخبگان علمی استوار است.
ایالات متحده همچنان صدرنشین مطلق این جدول است. دانشگاه هاروارد از سال ۲۰۰۳ تاکنون جایگاه نخست را حفظ کرده است. پس از آن، دانشگاه استنفورد و مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست (MIT) در رده‌های دوم و سوم قرار دارد. در اروپا، دانشگاه‌های کمبریج و آکسفورد به ترتیب در جایگاه چهارم و ششم قرار گرفته‌اند.
در بعد مالی، آموزش عالی در فرانسه در چارچوب قانون برنامه‌ریزی پژوهش مصوب ۲۰۲۰ همچنان از حمایت نسبی برخوردار است. بودجه‌ی وزارت پژوهش و آموزش عالی برای سال ۲۰۲۶ با افزایش ۳۰۰ میلیون یورویی به ۳۱.۴ میلیارد یورو خواهد رسید. با این حال این افزایش که معادل نرخ تورم است، در عمل قدرت خرید نهادها را بهبود نمی‌بخشد و هنوز کمتر از بودجه‌ی سال ۲۰۲۴ (۳۱.۸ میلیارد یورو) خواهد بود. این مسئله نگرانی‌هایی در میان دانشگاه‌ها ایجاد کرده است؛ چرا که بدون منابع مالی پایدار و رقابتی، جایگاه فرانسه در آینده ممکن است با تهدید روبه‌رو شود.
رتبه‌بندی شانگهای نشان می‌دهد که فرانسه با وجود محدودیت‌های مالی و رقابت جهانی فزاینده، توانسته جایگاهی مناسب در میان قدرت‌های علمی جهان حفظ کند. اگرچه ایالات متحده و چین در حال تعیین قواعد اصلی بازی هستند، دانشگاه‌های فرانسوی به لطف سیاست‌های ادغام، سرمایه‌گذاری‌های دولتی و کیفیت پژوهش همچنان در سطح جهانی رقابتی باقی مانده‌اند. آینده‌ی آموزش عالی در فرانسه به میزان موفقیت در جذب بودجه‌های پایدار، ارتقای شرایط کاری پژوهشگران و حفظ توان رقابتی در برابر غول‌های علمی جهانی بستگی خواهد داشت.
