حضور مسلمانان اروپایی در اربعین کربلا: فرصت‌های فرهنگی و چالش‌های امنیتی برای اروپا
هر ساله در ایام اربعین حسینی، میلیون‌ها زائر از سراسر جهان به کربلا می‌آیند تا در بزرگ‌ترین تجمع مذهبی سالانه جهان شرکت کنند. در میان این جمعیت عظیم، گروهی رو به رشد از مسلمانان اروپایی ، به‌ویژه شیعیان مقیم فرانسه، آلمان، بریتانیا، بلژیک و سوئد، حضور دارند. این سفرها اغلب با حمایت انجمن‌های محلی، مساجد، یا شبکه‌های خانوادگی سازماندهی می‌شود و در سال‌های اخیر به بخشی پایدار از زندگی دینی و هویتی این جوامع تبدیل شده است.
سفر اربعین برای مسلمانان اروپایی صرفاً یک عمل عبادی نیست. این رویداد فرصتی برای بازتعریف هویت مذهبی و تقویت پیوندهای فراملی فراهم می‌کند. زائران در مسیر سفر با شبکه‌ای گسترده از هم‌کیشان از کشورهای مختلف آشنا می‌شوند، تجربه‌ای که نه تنها جنبه معنوی دارد بلکه روابط اجتماعی و حتی همکاری‌های فرهنگی و اقتصادی را نیز شکل می‌دهد. رسانه‌های اجتماعی در این میان نقش مهمی دارند؛ تصاویر و روایت‌های شخصی از پیاده‌روی نجف تا کربلا، در اینستاگرام و تلگرام دست‌به‌دست می‌شود و شور و اشتیاق برای حضور در سال‌های بعد را تقویت می‌کند.
از نگاه اروپا، این پدیده دو وجه متفاوت دارد. در وجه مثبت، اربعین می‌تواند به‌عنوان بستری برای دیپلماسی مردمی دیده شود؛ مراسمی که ماهیت آن بر صلح، همبستگی و کمک متقابل استوار است و می‌تواند تصویر مثبتی از جوامع مسلمان ارائه دهد. همچنین، بازگشت زائران با تجربه‌ای معنوی و اجتماعی، می‌تواند سرمایه‌ای فرهنگی برای همزیستی و گفت‌وگو در جوامع چندفرهنگی اروپا باشد.
اما همزمان، نگاه انتقادی و امنیتی نیز در میان برخی سیاست‌گذاران اروپایی وجود دارد. نگرانی‌هایی درباره احتمال نفوذ سیاسی از سوی دولت‌های منطقه، یا شکل‌گیری شبکه‌هایی که فراتر از بعد مذهبی عمل کنند، مطرح است. برخی نهادهای امنیتی، به‌ویژه در فرانسه و آلمان، با حساسیت مسیر این سفرها و روابط فراملی مرتبط با آن را رصد می‌کنند. مسأله بازگشت زائران نیز گاه در چارچوب مباحث گسترده‌تر «همگرایی فرهنگی» یا «واگرایی هویتی» تحلیل می‌شود.
پوشش رسانه‌ای این رویداد در اروپا نیز چندلایه است. رسانه‌های جریان اصلی به‌ندرت به اربعین می‌پردازند و اگر هم بپردازند، اغلب بر جنبه‌های جمعیتی و امنیتی آن تمرکز دارند. در مقابل، رسانه‌های متعلق به جوامع مسلمان، اربعین را به‌عنوان جشن همبستگی و مقاومت فرهنگی معرفی می‌کنند و تلاش می‌کنند شکاف موجود در روایت را پر کنند. این «جنگ روایت‌ها» بخشی از چالش بزرگ‌تر اروپا در مواجهه با تنوع فرهنگی و مذهبی است.
در نهایت، حضور مسلمانان اروپایی در اربعین یک واقعیت اجتماعی رو به گسترش است که نه می‌توان آن را صرفاً تهدید دانست و نه صرفاً فرصت. این پدیده، بستری پیچیده از تعاملات هویتی، مذهبی و سیاسی است که برای مدیریت هوشمندانه آن، نیاز به رویکردی متعادل، مبتنی بر شناخت دقیق شبکه‌های فعال و انگیزه‌های زائران وجود دارد. برای اندیشکده‌ها و سیاست‌گذاران اروپایی، تحلیل این روند نه‌تنها به فهم بهتر جامعه مسلمانان کمک می‌کند بلکه می‌تواند در طراحی سیاست‌های مؤثر برای همزیستی و امنیت نیز نقش‌آفرین باشد. به طور کلی، اربعین برای اروپا نه یک پدیده صرفاً مذهبی، بلکه یک شاخص اجتماعی-سیاسی کوچک اما پرمعناست که رصد دقیق آن می‌تواند به سیاست‌گذاری متعادل و واقع‌بینانه کمک کند.
