جنبش استقلال‌طلب القبائل؛ دشمن شماره یک حکومت الجزایر
جنبش القبائل با حمایت خارجی، خواهان استقلال بلاد القبائل است و اکنون به دشمن اصلی حکومت الجزایر در عرصه‌ی داخلی و بین‌المللی بدل شده.
جنبش خودمختاری القبائل (MAK) که از سال ۲۰۲۱ در فهرست سازمان‌های تروریستی دولت الجزایر قرار گرفته، اکنون بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه سیاسی و رسانه‌ای قرار دارد. به‌ویژه پس از صدور حکم زندان برای خبرنگار فرانسوی، کریستف گلیز، که به دلیل تماس با این گروه به «تمجید از تروریسم» متهم شده است. دادگاه تیزی وزو در ژوئن گذشته، او را به هفت سال حبس محکوم کرد؛ حکمی که بار دیگر نام جنبش خودمختاری القبائل را در تیتر رسانه‌ها آورد.
جنبش القبائل در سال ۲۰۰۱ و در پی مهار اعتراضات در منطقه‌ی القبائل که به کشته‌شدن ۱۲۶ نفر انجامید، به رهبری فرحات مهنی، یکی از چهره‌های فرهنگی برجسته‌ی آمازیغ و فرزند یکی از مبارزان جنگ استقلال، تأسیس شد. او در آن زمان طرح خودمختاری برای بلاد القبائل یا همان سرزمین قبایلی را پیشنهاد داد اما پس از سال‌ها بی‌پاسخ‌ماندن از سوی دولت، در سال ۲۰۱۳ خواهان حق تعیین سرنوشت شد. این جنبش اکنون به دنبال تأسیس یک دولت مستقل قبایلی در صورت برگزاری رفراندوم موفق است.
فرحات مهنی که اکنون در پاریس اقامت دارد و از فرانسه پناهندگی سیاسی گرفته، معتقد است که الجزایر یک ملت نیست بلکه ساخته‌ای است استعماری متشکل از مردمانی متفاوت. او تأکید دارد که اگر دولت القبائل تأسیس شود، این کشور فرانکوفون، متحدی قابل اتکا برای فرانسه در جنوب مدیترانه خواهد بود.
از سوی دیگر، دولت الجزایر جنبش القبائل را به طراحی ناآرامی‌ها و حتی آتش‌سوزی‌های مرگبار جنگل‌ها در سال ۲۰۲۱ متهم می‌کند. مهنی این اتهامات را رد کرده و آن را بخشی از «کمپین شیطانی‌سازی» حکومت برای تحریک مردم و توجیه سرکوب عنوان می‌کند. در آن سال، ده‌ها فعال واقعی یا مظنون به همکاری با این گروه دستگیر و برخی به اتهام خرابکاری و طرح حمله‌های تروریستی به احکام سنگین محکوم شدند.
یکی از نقاط اختلاف‌برانگیز، روابط خارجی جنبش القبائل است. در سال ۲۰۱۲، مهنی در اورشلیم حمایت سیاسی اسرائیل را به دست آورد. او آشکارا با تشکیل کشور فلسطین مخالف است و می‌گوید فلسطین جدید به‌جای کشوری آزاد، تبدیل به یک «ایران دیگر» خواهد شد. این موضع‌گیری باعث خشم بسیاری از مردم الجزایر شده است. در سوی دیگر، مراکش نیز چندین‌بار در سازمان ملل حمایت خود از این جنبش را ابراز کرده است، در حالی که جنبش القبائل نیز از حاکمیت مراکش بر صحرای غربی حمایت می‌کند و جبهه‌ی پولیساریو را «ابزار استراتژیک الجزایر برای بی‌ثبات‌سازی منطقه» می‌داند.
در سال ۲۰۲۳، لیگ مراکشی حقوق بشر تفاهم‌نامه‌ای با جنبش القبائل امضا کرد تا با راه‌اندازی لیگ القبائلی حقوق بشر در پاریس، جایگاه این جنبش را در عرصه بین‌المللی تقویت کند. به گفته دریس سدراوی، رئیس این لیگ، فعالان و هواداران جنبش القبائل در داخل الجزایر به‌طور سیستماتیک مورد سرکوب قرار می‌گیرند.
این روند «بین‌المللی‌سازی» جنبش القبائل فراتر از مراکش نیز رفته است. از سال ۲۰۲۳، الیزابت مایرز، وکیل آمریکایی ساکن مراکش، مسئولیت لابی‌گری برای این جنبش در واشنگتن و لندن را برعهده دارد. او می‌گوید که کمپین‌هایی را برای ارتباط با قانون‌گذاران آمریکایی، وزارت خارجه و نهادهای فدرال ترتیب داده است. اگرچه ابتدا رایگان همکاری می‌کرد، اکنون ماهانه دستمزد ثابتی از جنبش القبائل دریافت می‌کند.
در این میان، برخی اتهامات نیز به جنبش القبائل وارد شده است. یکی از مخالفان سابق، ادیر جودر، این جنبش را متهم کرده که ماهانه ۲۵۰ هزار یورو از دولت مراکش دریافت می‌کند. ادعایی که رهبران جنبش القبائل آن را رد کرده و می‌گویند تنها از کمک‌های داوطلبانه‌ی هواداران خود بهره می‌برند.
در داخل فرانسه، جنبش القبائل از حمایت بخشی از دیاسپورای القبائلی – که چند صد هزار نفر را شامل می‌شود – برخوردار است. همچنین برخی نمایندگان احزاب منطقه‌گرای فرانسوی از جمله حزب «مناطق و ملت‌های همبسته» نیز از این جنبش حمایت می‌کنند. فرانسوا آلفونسی، رئیس این حزب، با اشاره به عدم شناسایی هویت بربرها از سوی دولت الجزایر، خواهان اعطای جایگاهی شایسته به زبان و فرهنگ آمازیغ شده است.
اگرچه زبان آمازیغ در سال ۲۰۱۶ به عنوان زبان رسمی دوم الجزایر به رسمیت شناخته شد، اما همچنان تردیدهایی درباره عملی‌بودن این تصمیم باقی مانده است. در نهایت، جنبش القبائل با مخالفت با سیاست‌های مرکزگرایانه نسبت به یکپارچگی الجزایز بی‌تفاوت است.
