تماس مکرون با پوتین: بازگشت به گفت‌وگو یا نمایش ضعف؟
تلاش مکرون برای گفت‌وگو با پوتین، در سایه نگرانی‌های هسته‌ای و جنگ اوکراین، پیامدهایی دیپلماتیک و مبهم به‌دنبال دارد.
پس از سه سال سکوت و قطع تماس، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، بار دیگر با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، وارد گفت‌وگو شد. این تماس تلفنی که روز سه‌شنبه ۱ ژوئیه انجام شد، بیش از دو ساعت به طول انجامید و به گفته منابع فرانسوی، حامل پیامی دوپهلو بود: از یک سو تلاشی برای جلوگیری از بحران هسته‌ای در خاورمیانه و از سوی دیگر، حرکتی مخاطره‌آمیز از منظر سیاسی و دیپلماتیک.
از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، پوتین در عرصه‌ی بین‌المللی، به‌ویژه نزد اروپایی‌ها، به چهره‌ای منزوی بدل شده است. با این حال، تنش‌های اخیر میان ایران و اسرائیل در جریان «جنگ دوازده‌روزه» ـ به تعبیر دونالد ترامپ ـ و نگرانی از گسترش تسلیحات هسته‌ای در منطقه، موجب شد مکرون بار دیگر باب گفت‌وگو با کرملین را بگشاید.
فرانسه و روسیه، هر دو از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و دارای زرادخانه هسته‌ای هستند. این دو کشور، به همراه چین، آمریکا و بریتانیا، از امضاکنندگان اصلی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) هستند. آن‌ها در سال ۲۰۱۵ در کنار آلمان و ایران، توافق هسته‌ای وین را امضا کردند؛ توافقی که در سال ۲۰۱۸ توسط دونالد ترامپ نقض شد.
پاریس به‌شدت نگران خروج احتمالی ایران از پیمان NPT است. از زمان حملات اسرائیل و آمریکا به برخی تأسیسات هسته‌ای ایران، تهران آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به ناتوانی در حفاظت از سایت‌های هسته‌ای‌اش متهم کرده است. در این شرایط، فرانسه بر آن شده تا گفت‌وگو با روسیه ـ متحد راهبردی ایران ـ را از سر بگیرد تا بتواند از وخامت بیشتر اوضاع جلوگیری کند.
یکی از دیپلمات‌های فرانسوی در این‌باره می‌گوید: «اروپا در یک حباب دیپلماتیک قرار دارد؛ تنها قاره‌ای است که فکر می‌کند نباید با دشمنانش گفت‌وگو کند.» در واقع، هدف مکرون از این تماس، نه صرفاً تعامل با روسیه، بلکه تأثیرگذاری بر آینده‌ی مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا است؛ گفت‌وگوهایی که قرار است طی روزهای آینده از سر گرفته شود.
در آخرین دور از مذاکرات در بهار گذشته، دو طرف نتوانستند به توافقی برسند. ایالات متحده خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران بود، اما تهران چنین شرطی را غیرقابل‌قبول دانست. برخلاف واشنگتن، پاریس و مسکو آمادگی دارند که غنی‌سازی محدود و تحت نظارت شدید برای اهداف غیرنظامی را بپذیرند.
اما ایران تنها محور این تماس نبود. مکرون در پی آن است که صدای دیگری جز صدای دونالد ترامپ در صحنه جهانی شنیده شود. او، پس از تماس با رئیس‌جمهور آمریکا در ۲۶ ژوئن و حالا پوتین، قصد دارد در آینده‌ای نزدیک با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین نیز گفت‌وگو کند تا نقش فرانسه و اروپا در تحولات جهانی کمرنگ نشود.
در این میان، کارشناسان معتقدند که فرانسه با معمایی مواجه شده: یا باید سکوت کند و میدان را به آمریکایی‌ها واگذار کند، یا گفت‌وگو را از سر گیرد به امید تأثیرگذاری. او اما هشدار می‌دهد که این تماس از سوی مسکو نه به‌عنوان نشانه‌ای از حسن نیت، بلکه به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف و سردرگمی تلقی خواهد شد.
بدیهی است که گفت‌وگو با پوتین، بی‌درنگ پای مناقشه‌ی اوکراین را نیز به میان می‌کشد. مکرون، که پیش‌تر هم به‌خاطر گفت‌وگوهای مکررش با کرملین مورد انتقاد قرار گرفته بود، بار دیگر پای شنیدن توجیهات پوتین درباره جنگ نشست. طبق روایت کرملین، «جنگ اوکراین نتیجه‌ی مستقیم نادیده‌گرفتن منافع امنیتی روسیه از سوی غرب و ایجاد پایگاه ضدروسی در کی‌یف است.»
پوتین مدعی است که غرب با تسلیح اوکراین و حمایت از رژیم کی‌یف، به تنش‌ها دامن می‌زند و روسیه باید بر اساس «واقعیات جدید سرزمینی» تصمیم‌گیری کند؛ واقعیت‌هایی نظیر اشغال ۲۰٪ خاک اوکراین و الحاق چهار منطقه‌ی شرقی، هرچند هنوز کنترل کامل آن‌ها را در اختیار ندارد.
در مقابل، مکرون خواستار آتش‌بس فوری شد؛ اما اختلاف‌ها به قدری عمیق و مواضع به قدری دور از هم‌اند که نمی‌توان از یک تماس تلفنی دو ساعته انتظار معجزه داشت.
به‌منظور حفظ روابط با متحدان، مکرون پیش از تماس با پوتین، موضوع را با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در میان گذاشت. همچنین صدر اعظم آلمان، فریدریش مرتس، نیز در جریان قرار گرفت. در برلین، بی‌اعتمادی به پوتین همچنان عمیق است و گفتگو با او بی‌فایده تلقی می‌شود.
این تماس، شاید گامی نمادین در مسیر دیپلماسی باشد؛ اما در عمل، نشان‌دهنده‌ی بن‌بست فعلی روابط روسیه با اروپا و پیچیدگی بحران‌های جهانی است. فرانسه، با وجود تلاش برای میانجی‌گری، همچنان در بازی بزرگان، میان واقع‌گرایی ژئوپلیتیک و آرمان‌گرایی اروپایی سرگردان است.
