تحولات پنهان ایمان: بازتابی از جست‌وجوی معنویت در جامعه‌ی فرانسه
مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که معنویت، دعا و نیاز به تأمل و سکوت در جامعه‌ی فرانسه رو به گسترش است.
با وجود چهره‌ی لائیک فرانسه، پژوهشی تازه نشان می‌دهد که معنویت و دینداری هنوز جایگاه قابل توجهی در دل و ذهن فرانسویان دارد. اولین مطالعه‌ی منتشرشده توسط رصدخانه نوپای «کاتولیسیسم فرانسه» (OFC) نشان می‌دهد که ۳۷ درصد از مردم فرانسه خود را در مسیر «جست‌وجوی معنوی» می‌دانند و بیش از نیمی از آن‌ها «گاه‌به‌گاه» یا «مکرراً» به دعا یا مراقبه می‌پردازند.
این پژوهش که توسط مؤسسه‌ی ایفوپ در فوریه‌ی ۲۰۲۵ و پیش از درگذشت پاپ فرانسیس و انتخاب پاپ جدید (لئون چهاردهم) انجام شده، بیانگر ابعاد پنهان اما فراگیر گرایش به معنویت در فرانسه است؛ کشوری که از نظر ساختاری یکی از لائیک‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود.
بر اساس این آمار، ۴۶ درصد از فرانسوی‌ها در حین دعا یا مراقبه مستقیماً به «خداوند» روی می‌آورند، ۱۹ درصد به «مریم عذری»، ۱۸ درصد به «عیسی مسیح»، ۸ درصد به «کیهان» و ۵ درصد به «قدیسان». جالب آن‌که ۱۸ درصد نیز می‌گویند دعاهایشان خطاب به «هیچ‌کس خاصی» نیست.
۶۴ درصد از پاسخ‌دهندگان، به‌ویژه در میان جوانان ۱۸ تا ۲۴ ساله، تمایل به سکوت، تأمل، و مراقبه را ابراز کرده‌اند. از میان آنان، یک‌چهارم خواهان حضور در دوره‌های سکوت و خلوت هستند، یک‌چهارم دیگر خواهان راهنمایی در این مسیرند و ۲۵ درصد دیگر خواستار دسترسی آسان‌تر به اماکن مقدس مانند کلیساها و نمازخانه‌ها هستند.
مطالعه‌ی فوق‌الذکر بخشی از فعالیت‌های رصدخانه‌ی تازه‌تأسیس کاتولیسیسم فرانسه (OFC) است که هدف آن تحلیل علمی تحولات بنیادین کلیسا و جامعه‌ی فرانسوی در پیوند با دین و معنویت است. ریاست این نهاد را «اورلی پیریو» بر عهده دارد و گروهی از فعالان مذهبی و فرهنگی نیز در شورای علمی آن حضور دارند.
این رصدخانه از حمایت مالی مجموعه‌ای از حامیان خصوصی، از جمله «صندوق خیر عمومی» برخوردار است، اما مدیران آن تأکید دارند که نهاد مستقل و غیروابسته باقی خواهد ماند. همکاری با نهادهایی مانند کنفرانس اسقف‌های فرانسه نیز از جمله اهداف آن است. اسقف برونو ولانتن، از اعضای کنفرانس، تأکید می‌کند که تغییرات سریع در چشم‌انداز مذهبی فرانسه نیازمند رصد دقیق و تحلیل مداوم است؛ تحلیلی که بتواند پاسخ‌گوی نیازهای جامعه و کلیسا باشد.
این رصدخانه قصد دارد یافته‌های خود را در قالب داده‌های آزاد (open source) در اختیار پژوهشگران، تصمیم‌گیران کلیسایی و مدنی و فعالان میدانی قرار دهد تا شناختی جامع‌تر از تحولات جاری در زمینه‌ی مسیحیت در فرانسه فراهم آید.
با این‌حال، چالش‌های کلیسا نیز در این تحقیقات پنهان نمانده است. میزان اعتماد عمومی به کشیشان به‌شدت کاهش یافته: تنها ۵۲ درصد آن‌ها را «قابل اعتماد» می‌دانند، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۷، ۶۸ درصد بود. تقریباً نیمی از نظرات منفی مربوط به کلیسا به موضوع رسوایی‌های جنسی روحانیون مربوط می‌شود.
با این‌که ۴۶ درصد از فرانسوی‌ها هنوز خود را «کاتولیک» معرفی می‌کنند، اختلافات نسلی بسیار چشمگیر است: ۶۲ درصد از سالمندان بالای ۶۵ سال همچنان کاتولیک هستند، اما در میان جوانان ۱۸ تا ۲۴ سال، این رقم به ۲۳ درصد کاهش یافته است. در مقابل، ۱۸ درصد از جوانان همان بازه‌ی سنی، خود را مسلمان می‌دانند.
تنها ۲ درصد از فرانسویان کاتولیک می‌گویند که هر هفته در مراسم عشای ربانی شرکت می‌کنند؛ آماری که بیانگر فاصله‌ی چشمگیر بین دینداری سنتی و معنویت امروزی در فرانسه است.
آرنو بوتئون، یکی از اعضای هیئت مشاوران، می‌گوید: «مسیحیت از سه مسیر عمل می‌کند: نیکوکاری، زیبایی و حقیقت. رسالت این رصدخانه شناخت عمیق‌تر این مسیرها در قالبی علمی و انسانی است.»
در مجموع، آنچه این پژوهش برجسته می‌کند، نوعی تغییر در الگوی دینداری است؛ از شکلی نهادی و جمعی به تجربه‌ای فردی، درونی و شخصی‌تر. رصدخانه کاتولیسیسم فرانسه می‌کوشد این تغییرات را در قالبی نظام‌مند تحلیل کند تا هم به کلیسا در جهت تطبیق با تحولات کمک کند و هم به جامعه در درک بهترِ معنویت در جهانی که با سکولاریسم نهادینه‌شده مواجه است.
