تبعیت اروپا از دستورات واشنگتن در نشست ناتو: افزایش بودجه نظامی و چرخش به سوی اقیانوس هند و آرام
نشست ناتو در لاهه به تحمیل خواست‌های ترامپ منجر شد؛ اروپا با افزایش بودجه دفاعی و کاهش نفوذ، عقب‌نشینی کرد.
نشست اخیر سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) که در شهر لاهه هلند برگزار شد، به نقطه‌ای تعیین‌کننده در مناسبات فراآتلانتیک تبدیل شد. رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، با لحنی پیروزمندانه از «موفقیتی عظیم» سخن گفت؛ چرا که کشورهای اروپایی و کانادا پذیرفتند تا سال ۲۰۳۵، ۳٫۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های نظامی اختصاص دهند. هرچند این میزان کمتر از درخواست اولیه ترامپ (۵ درصد) بود، اما توافق نهایی همچنان نمایانگر غلبه دیدگاه واشنگتن بر متحدان اروپایی‌اش است.
برای رسیدن به این رقم، استراتژیست‌های ناتو با ترفندهایی همراه شدند: ۱٫۵ درصد از این ۳٫۵ درصد می‌تواند شامل هزینه‌های غیرمستقیم امنیتی مانند بودجه پلیس، نظام قضایی یا زیرساخت‌ها شود. همچنین، اعضای ناتو موظف شدند که هر ساله «برنامه‌های سالانه معتبر» برای افزایش سرمایه‌گذاری نظامی ارائه دهند. بررسی دوباره این سیاست نیز برای سال ۲۰۲۹ برنامه‌ریزی شده است.
در حالی که ترامپ از این دستاورد ابراز خرسندی کرد، اغلب رهبران اروپایی با سردرگمی و نارضایتی این نشست را ترک کردند. مارک روته، دبیرکل ناتو، برای حفظ وحدت، بیانیه پایانی را به حداقل ممکن رساند. تنها کشوری که آشکارا مخالفت کرد، اسپانیا بود که اعلام نمود بیش از ۲٫۱ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به دفاع اختصاص نخواهد داد. ترامپ در واکنش، تهدید کرد که تعرفه‌های گمرکی علیه کالاهای اسپانیایی را دو برابر خواهد کرد تا «به شکلی دیگر» این کشور را مجبور به پرداخت هزینه کند. با این حال، همین موضع اسپانیا به اروپایی‌ها امکان داد تا بند ۳٫۵ درصد را در بیانیه نهایی به شکلی انعطاف‌پذیرتر تنظیم کنند، به‌گونه‌ای که شامل همه اعضا نمی‌شود.
با وجود شکاف‌ها، بند کلیدی ماده ۵ پیمان ناتو – که اصل دفاع جمعی را تضمین می‌کند – همچنان در بیانیه نهایی حفظ شد، با تاکید دوباره بر «تعهد بی‌قید و شرط به دفاع مشترک». این عقب‌نشینی‌های تاکتیکی اروپا باعث شد اختلاف‌نظرها با آمریکا درباره روسیه نیز به تعویق بیفتد. انتشار استراتژی جدید درباره مسکو لغو شد و تنها اشاره‌ای گذرا به روسیه به‌عنوان «تهدیدی بلندمدت» در متن نهایی گنجانده شد. در دیدار ترامپ با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، وعده‌ای در خصوص فروش سامانه‌های پاتریوت یا اعطای کمک‌های جدید نظامی داده نشد. ترامپ تنها گفت: «خواهیم دید… ما هم به این سامانه‌ها نیاز داریم و در حال تأمین اسرائیل هستیم.»
این نشست بیش از هر چیز به‌مثابه آزمونی برای دوره جدید روابط میان متحدان ناتو و دولت دوم ترامپ بود. تحلیل‌گران معتقدند که این جلسه پایه‌ای برای تحولات آینده گذاشت. ایالات متحده که در حال چرخش راهبردی به سوی منطقه هند-آرام است، تصمیم دارد حضور نظامی‌اش در اروپا را کاهش دهد. هنوز جزئیات کاهش نیروها یا جدول زمانی آن مشخص نیست، اما گفته شده یکی از گزینه‌ها، کاهش ۲۰ هزار نیروی آمریکایی از مجموع ۱۰۰ هزار نفر مستقر در اروپا است. این رقم برابر با نیروهایی است که در آغاز جنگ اوکراین اعزام شدند. حتی بازگشت به سطح سال ۲۰۱۳ یعنی ۶۳ هزار سرباز نیز روی میز قرار دارد؛ وضعیتی که از دید ناظران می‌تواند نظم امنیتی اروپا را وارد مرحله‌ای جدید و بحرانی کند.
اروپایی‌ها نیز در واکنش، تلاش کرده‌اند ابتکار عمل را در دست بگیرند. فنلاند تأسیس نخستین گردان ناتو در خاک خود را تأیید کرد؛ واحدی که تحت فرماندهی سوئد قرار خواهد داشت و شامل نیروهای چرخشی فرانسه، دانمارک و بریتانیا خواهد بود. هم‌زمان، نگاه‌ها به پایگاه ویسبادن در آلمان دوخته شده است؛ مرکزی که از سال ۲۰۲۱ میزبان تنها «نیروی ضربت چنددامنه‌ای» آمریکا در اروپا است، با قابلیت‌های پیشرفته در هوا، زمین، دریا، فضا و فضای سایبری. در نشست قبلی ناتو، اعلام شد که از سال ۲۰۲۶، این پایگاه میزبان موشک‌های برد متوسط و بلند از جمله SM-6، تاماهاوک و موشک‌های هایپرسونیک دارک‌ایگل خواهد بود؛ اقدامی بی‌سابقه از زمان پایان جنگ سرد.
همین تحولات سبب شد روسیه در پایان سال ۲۰۲۴ با پرتاب موشک اورشنیک، که برد آن بین ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود، واکنش نشان دهد. این موشک‌ها تهدیدی مستقیم علیه خاک اروپا محسوب می‌شود و تأکیدی است بر اینکه نظام امنیتی اروپا در حال ورود به دوره‌ای پرتنش‌تر و شکننده‌تر است.
