آیا فرانسه می تواند از فرار مغزها در آمریکا بهره ببرد؟

وزیر آموزش عالی فرانسه اعلام کرد از مؤسسات تحقیقاتی و دانشگاه‌های این کشور خواسته است در مورد روش‌هایی برای استقبال از دانشمندان آمریکاییِ متاثر از سیاست کاهش هزینه‌های دونالد ترامپ، فکر کنند.

فرانسه آماده است از بهترین مغزهای جهان استقبال کند و میزبان آنها باشد. در حالیکه دانشگاه های آمریکا شاهد از بین رفتن آزادی هایشان دربرابر ریزش بودجه و سانسورهای دولت ترامپ هستند، فرانسه برای میزبانی از پژوهشگرانی که نگران مواجهه با ممانعت دولت از اجرای پروژه هایشان در آمریکا هستند، اعلام آمادگی کرده است.

اما در خصوص بودجه و تجهیزات فنی، آیا فرانسه می تواند به کانون جدید تحقیقات در جهان بدل شود یا در این زمینه با آمریکا در بیفتد؟

آمریکا در جذب مغزها، دهه‌هاست تخصص پیدا کرده است؛ تجهیزات پیشرفته و فراوان، دانشگاه های صاحب نام در سطح جهانی، اعتبار و وجهه‌ی دانشگاهیِ تقریبا سلطه جویانه با ضمانت چیزی که از چند هفته پیش، با فرمانهای صادره از طرف ترامپ به نابودی کشانده شده است، یعنی آزادی دانشگاهی.

از بین رفتن صفحات وب و داده ها، نابودی آرشیوها، نظارت شدید و ممنوعیت بیان افکار؛ اینها سانسورهایی بی سابقه هستند که دولت ترامپ علیه صدها پژوهش دانشگاهی اِعمال کرده است. دولت هم برای تداوم مقابله با هر نوع مخالفت، پا را فراتر گذاشته است.

وزارت آموزش به 60 دانشگاه از جمله کلمبیا، براون، کورنل، هاروارد، پرینستون، ییل و استنفورد نامه ارسال کرده است. در این نامه ها درباره اِعمال تدابیر اجباری بالقوه به دانشگاه هایی که به الزامات در زمینه محافظت از دانشجویان یهودی در خوابگاه ها عمل نکنند، هشدار داده شده است.

برای تداوم ممانعت از هر گونه پیشرفت جنبش هایی از این دست در دانشگاه ها، وزارت کارآمدی دولت آمریکا که ایلان ماسک آن را راه اندازی کرده است، ضربات مهلکی به بودجه های پیش بینی شده برای تحقیقات و پژوهش ها وارد آورد؛ روز سیزدهم مارس، دانشگاه جانز هاپکینز، یکی از معتبرترین دانشگاه های جهان در زمینه پژوهش های پزشکی، اعلام کرد به خاطر از دست دادن 800 میلیون دلار یارانه دولتی، حدود 2 هزار نفر از کارکنان خود را اخراج کند. اوضاعی کاملا بغرنج که برخی از پژوهشگران آمریکایی را به سمت اروپا که شرایطی بهتر در آن حاکم است، کشاند. اما جوامع عملی در فرانسه هم نگران هستند.

در مواجهه با این نگرانی، بزرگترین دانشگاه فرانسه، نخستین جایی بود که واکنش نشان داد. دانشگاه اکس-مارسی با داشتن 70 هزار دانشجو، بلافاصله برنامه ای موسوم به “مکان امن برای علم” safe place for science راه اندازی کرد. برنامه ای سه ساله با بودجه ای 15 میلیون یورویی که می تواند میزبان 15 پژوهشگر باشد.

وزیر آموزش عالی و پژوهش در فرانسه نیز از قصد خود برای میزبانی از محققان آمریکایی خبر داد و از همه دانشگاه های فرانسه خواست راه حل هایی بیندیشند. اما سوال اینجاست که با منابع مالی‌ای که غالبا ناکافی ارزیابی می شوند و نیز شرایط نامناسب کار در فرانسه، امکان اجرای چنین بلندپروازی هایی وجود خواهد داشت؟

فرانسه، خود در سالهای گذشته با فرار مغزها به کشورهای دیگر مواجه بوده است. این بار، می خواهد به دانشمندان و محققانی که تاکنون جزو بهترین ها در جهان بوده اند بپردازد. فرانسه اگر می خواهد به یکی از مکان های بهتر برای تحقیقات علمی در جهان بدل شود، دانشگاه اکس-مارسی و دیگر موسسات این کشور باید بتوانند با انگلیس یا آلمان در جذب پژوهشگران رقابت کنند.